روشهای وصول چک برگشتی

روشهای وصول چک برگشتی؛ نکته های کاربردی

برای اقدام در خصوص چک برگشتی، از سه طریق می توان اقدام کرد:

۱- اقدام از طریق شکایت کیفری

با توجه به قانون صدور چک (اصلاحی ۱۳۸۲) دارنده چک میتواند بعد از دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک مربوطه، به طرفیت صادرکننده چک اقدام به طرح شکایت کیفری کند. در خصوص شکایت کیفری چند نکته وجود دارد که باید رعایت شود؛ اول اینکه مواعد شش ماهه رعایت شود: یعنی ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک، برای وصول وجه آن به بانک مراجعه شود و بعد از اینکه چک برگشت خورد، ظرف شش ماه اقدام به طرح شکایت کیفری شود (ماده ۱۱ قانون صدور چک)

نکته۱: شکایت کیفری فقط علیه صادرکننده چک امکان پذیر است؛ بنابراین، علیه سایر اشخاص، یعنی ظهرنویس و ضامن، نمی توان اقدام به شکایت کیفری کرد.

نکته ۲: چک های وعده دار، بدون تاریخ، سفید امضا، مشروط، و نیز چک هایی که بابت تضمین انجام معامله باشد، فاقد جنبه کیفری است (ماده ۱۳ قانون صدور چک)

نکته ۳:  در رویه دادسراها و دادگاه ها، اثبات وعده دار بودن چک، به عهده صادر کننده چک است؛ بنابراین، هرچکی که  برگشت میخورد، در رسیدگی دادگاه ها، اصل بر این است که آن چک، چک روز است مگر اینکه، وعده دار بودن آن محرز باشد یا صادر کننده چک، وعده دار بودن چک را ثابت نماید. {چک از منظر اختلاف نظرهای قضایی}

۲-  اقدام از طریق دایره اجرای ثبت

چک از نظر قانونی، اصطلاحا، در حکم سند لازم الاجرا است. بنابراین، دارنده چک می‌تواند از طریق دایره اجرای ثبت درخواست صدور اجراییه علیه صادر کننده چک نماید (ماده ۲ قانون صدور چک)؛ البته اقدام ثبتی از طریق ادارات ثبت اسناد و املاک (اجرای ثبت) نیازمند وجود و تحقق شرایطی است: ۱- فقط علیه صادرکننده چک امکان پذیر است  ۲-باید مطابقت امضای چک با نمونه امضای صادرکننده در بانک، گواهی شده باشد. ۳- صادر کننده چک اموالی داشته باشد و دارنده چک نیز آن اموال را به اجرای ثبت معرفی کند (اجرای ثبت، جلب بدهکار را صادر نمی کند) ۴- نیم عشر اجرایی (۵ درصد مبلغ چک) از سوی دارنده چک باید پرداخت شود. ۵- لاشه چک هم در این مرحله، از دارنده چک گرفته می شود، که در نتیجه، امکان طرح شکایت کیفری و حقوقی از طریق دادگستری وجود نخواهد داشت، مگر اینکه  دارنده چک، از ادامه کار از طریق اجرای ثبت، منصرف شود و بخواهد چک را مسترد کند.

نکته: سفته را فقط از طریق دادخواست حقوقی می توان اقدام کرد؛ شکایت کیفری و اقدام از طریق اجرای ثبت در خصوص سفته امکان ندارد. البته در موارد معدودی، ممکن است شکایت کیفری (کلاهبرداری، تحصیل مال از طریق نامشروع، خیانت در امانت و …) در خصوص سفته مطرح شود. {در خصوص اینکه چک بهتر است سفته، رجوع شود به مطلبی تحت همین عنوان در سایت وکیلسرا}

۳- اقدام از طریق تقدیم دادخواست

با توجه به اینکه چک همانند سفته و برات از جمله اسناد تجاری مندرج در قانون تجارت محسوب می شود، بنابراین، دارنده چک می‌تواند علیه همه مسئولین، اعم از صادرکننده و ظهرنویسان، تحت شرایطی، با تقدیم دادخواست مربوط، اقامه دعوای حقوقی (تجاری) کند {جهت آگاهی بیشتر، رجوع شود به ظهرنویس و ضامن در سفته و چک در سایت وکیلسرا}. اقامه دعوای حقوقی (تجاری) مزایایی دارد از جمله اینکه اقامه دعوا علیه همه مسئولین، ضامن و ظهرنویس، امکان پذیر است؛ همچنین، صدور قرار تامین خواسته (توقیف اموال) بدون تودیع خسارت احتمالی صورت می گیرد.

نکته ۱: برای صدور قرار تامین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی، ضرورت دارد که گواهی عدم پرداخت ظرف پانزده روز از تاریخ صدور چک اخذ شده باشد (مواد ۳۱۵ و ۳۱۷ قانون تجارت)؛ در غیر این صورت، دادگاه ها صدور قرار تامین خواسته (توقیف اموال) را، منوط به تودیع خسارت احتمالی (معمولاً بین ۱۰ تا ۲۰ درصد مبلغ چک) در صندوق دادگستری ازطرف دارنده چک (خواهان) می نمایند؛  این مبلغ، به جز مبلغی است که به عنوان هزینه دادرسی پرداخت می شود. البته، این مبلغ (خسارت احتمالی تودیع شده در صندوق دادگستری) در نهایت، به خواهان مسترد خواهد شد.

نکته ۲: اگرچک ظرف ۱۵ روز از زمان سررسید آن برگشت نخورد، ظهرنویس مسئولیتی ندارد؛ بنابراین، در این صورت، دارنده فقط می‌تواند به صادر کننده چک مراجعه کند.

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز