مختصر و مفید در خصوص طلاق خلع و بائن

مختصر و مفید در خصوص طلاق خلع و بائن

طلاق خلع

طلاق خلع یا خلعی نوعی از طلاق است (اعم از توافقی و یکطرفه) که در واقع، بدین معناست که زوجه (زن) از زوج (شوهر) کراهت دارد یا برعکس شوهر نسبت به زنش کراهت دارد، به بیان ساده تر زن از شوهرش خوشش نمی آید یا شوهر از زنش خوشش نمی آید و در واقع، بدش می آید! اگر زوجه از زوج کراهت داشته باشد یعنی طلاق به درخواست زن باشد، بسته به شرایط، می بایست بخشی از مهریه یا کل مهریه یا حتی بیشتر از کل مهریه مندرج در عقدنامه بذل شود. اگر این کراهت، دو طرفه باشد عبارت «مبارات» یا «مباراتی» به کار برده می شود. لذا نوع طلاق در این حالت، طلاق مباراتی گفته می شود.

طلاق خلعی نوبت اول

آنچه در دادگاه های خانواده، معمولا، در پرونده ها و دعاوی طلاق و در دادنامه ها و احکام صادره قید می گردد عبارت طلاق خلعی، نوبت اول می باشد. همچنین عبارت مدخوله یا غیرمدخوله نیز ذکر می شود که بر این واژه ها آثار حقوقی بار می شود که در اینجا قصد پرداختن به آن را نداریم. مدخوله یعنی خانم در زمان طلاق، باکره (دوشیزه) نیست. غیرمدخوله یعنی خانم در زمان طلاق، همچنان باکره (دوشیزه) است. عبارت طلاق نوبت اول، همچنان که از ظاهر آن مشخص است یعنی طلاق برای اولین بار صورت گرفته. البته در صورتی که طلاق دوم باشد قید خواهد شد: نوبت دوم.

حذف نام همسر از شناسنامه

اگر زن، در دادگاه ادعای باکره بودن داشته باشد قاضی او را برای اثبات ادعای دوشیزگی به پزشکی قانونی معرفی می کند. گواهی پزشکی قانونی مبنی بر باکره بودن زن، در حکم صادره قید می شود. اثر باکره بودن یا همان غیرمدخوله بودن زوجه، این است که زوجین پس از ثبت طلاق در دفتر طلاق می توانند از طریق دفاتر پیشخان دولت یا مراکز ثبت احوال نسبت به درخواست حذف نام همسر از شناسنامه اقدام کنند و شناسنامه ی به اصطلاح، سفید، بگیرند.

طلاق بائن

طلاق بائن، به معنی غیر قابل رجوع بودن است یعنی در دوران عده طلاق نمی توان از آن منصرف شد و به اصطلاح، رجوع کرد. در مقابل طلاق بائن، طلاق رجعی است که به معنی طلاقی است که می شود در دوران عده (یعنی ۳ ماه از زمان ثبت واقعه طلاق) رجوع کرد، بدون خواندن صیغه ی عقد ازدواج. رجوع با هر اقدامی حاصل می شود، مثلا، مرد به محل سکونت زن مراجعه کند و او را لمس کند و ابراز علاقه کند یا هر اقدام دیگری که عرفا به معنی رجوع باشد.

گواهی عدم امکان سازش

گواهی عدم امکان سازش، زمانی است که زوج خواهان طلاق باشد یعنی طلاق یکطرفه به درخواست مرد مطرح شود یا طلاق توافقی باشد که در این دو حالت دادگاه، اصطلاحا، گواهی عدم امکان سازش صادر می کند. اما اگر دادخواست طلاق به صورت یکطرفه از جانب زن مطرح شود، حکمی که دادگاه صادر می کند حکم طلاق است (البته در صورت احراز شرایط طلاق.)

 تبدیل طلاق خلع به طلاق رجعی در صورت رجوع زوجه در ایام عده:

بذل مهریه-عده

سوال۷۶۷: طلاق توافقی با بذل مهریه از جانب زوجه به صورت خلع صادر می شود؛ در صورتی که در زمان عده، زوجه به قسمتی از مهریه رجوع کند آیا طلاق تبدیل به رجعی میشود؟ (مواد ۱۱۴۳،۱۱۴۴،۱۱۴۵،۱۱۴۶قانون مدنی)

نظر اکثریت: با رجوع زن به قسمتی از مهریه، هم رجوع محقق می شود و هم طلاق رجعی از حالت بائن خارج می گردد و این حق برای زوج ایجاد می شود که به طلاق رجوع کند و خلاف قاعده لاضرر است که بپذیریم طلاق همچنان بائن باشد.

نظر اقلیت: در فرض سوال، زن با توجه به توافق انجام شده و در قالب ماده ۱۰ قانون مدنی ملزم به توافق انجام شده می باشد و حق رجوع ندارد.

نظر کمیسیون: مطابق مقررات ماده ۱۱۴۳ قانون مدنی طلاق بر دو قسم است بائن و رجعی.در طلاق بائن برای شوهر حق رجوع نیست.

در  سوال مطروحه که زن به واسطه کراهتی که از مرد پیدا کرده، در مقابل مالی که به شوهر میدهد طلاق می‌گیرد. این طلاق به موجب ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی، خلع و از جمله طلاق های بائن است که مرد حق رجوع ندارد اما در صورت رجوع زن به عوض، طلاق از بائن خارج شده و به رجعی تبدیل می شود؛ در این صورت زوج حق رجوع دارد.

طلاق در یک نگاه کلی

مطابق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی ایران: « مرد میتواند هر وقت که بخواهد زن خود را طلاق دهد.» بنابراین، طلاق به اراده و خواست مرد صورت می گیرد بدون اینکه دلیل خاصی لازم باشد. زن هم میتواند درخواست طلاق بدهد اما باید بتواند یکی از شروط ضمن عقد  مندرج در عقدنامه (سند نکاح) را ثابت کند یا اینکه بتواند عسر و حرج خود را نزد دادگاه ثابت کند. در غیر این صورت، زن نمیتواند طلاق بگیرد.

زن در چه مواردی میتواند طلاق بگیرد؟ به استناد ماده ۱۱۲۹ (استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجرای حکم دادگاه مبنی بر الزام شوهر به پرداخت نفقه) و ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی (عسروحرج زوجه)؛ ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی (شروط ضمن عقد و توکیل به زن برای طلاق)؛ به استناد ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی (غیبت شوهر به مدت چهار سال)

نکته:شروط ضمن عقد مقرر در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، در عقدنامه های رسمی در دوازده بند مندرج گردیده است.  زوجین می‌توانند شروط دیگری را نیز به آن اضافه کنند یا کم کنند. همچنین مرد می تواند، هیچکدام از شروط ضمن عقد را امضا نکند (البته این بستگی به توافق زوجین دارد.)

*برای مطالعه در خصوص شروط ضمن عقد، مراجعه شود به وبسایت وکیل سرا:دانستنی های شروط ضمن عقد ازدواج

وکیل سرا؛

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز