هدف: ‏

هدف از تدوین این آیین‌نامه پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و ‏خسارات مالی در حین کار کارگران در محل مخازن آب و استخرها می‌باشد. با عنایت ‏به اینکه تا کنون آیین‌نامه‌ای تحت عنوان آیین‌نامه ایمنی در مخازن آب و استخرها ‏در مجوعه آیین‌نامه‌های مصوب شورای عالی حفاظت فنی وجود نداشته، بنابراین ‏آیین‌نامه مذکور برای زمان بهره‌برداری از مخازن و استخرها که کارگران در آن محیط ‏اشتغال به‌کار دارند تدوین شده است. قابل ذکر است برای ایمنی در امور دیگر از ‏جمله ساخت، خرید حمل و نقل، نصب، مونتاژ و دمونتاژ باید نامه‌های دیگر مصوب ‏شورای عالی حفاظت فنی بهره‌برد.‏

فصل اول: (تعاریف)‏

مخزن: به کلیه محل‌های طبیعی و مصنوعی جمع‌آوری و ذخیره آب مخزن اطلاق ‏می‌شود. مانند انواع استخرها، محل‌های ذخیره آب و پسآب، حوضچه‌های پرورش ‏ماهی و میگو و موارد مشابه.‏
ـ مخازن آب برحسب موقعیت مکانی به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:‏الف) مخزن آب هوائی: بسته به شرایط و نیازها با مصالح مناسب، در ارتفاع و ‏بالاتر از سطح زمین ساخته می‌شود.‏

ب) مخزن آب زمینی: با توجه به شرایط و نیازها، مانند استخرها در سطح زمین و ‏با مصالح مورد نظر احداث می‌شود.‏

ج) مخزن آب زیرزمینی: این نوع مخازن در زیر سطح زمین با مصالح مورد نظر و ‏برای مصارف خاص ساخته می‌شود.‏

مخازن آب برحسب نوع مصالح به شش دسته تقسیم می‌گردند:‏‏۱ـ مخازن بتنی.‏
‏۲ـ مخازن فلزی.‏
‏۳ـ مخازن با مصالح بنایی.‏
‏۴ـ مخازن پلاستیکی.‏
‏۵ـ مخازن فایبرگلاس.‏
‏۶ـ مخازن با مصالح مرکب.‏

ماده۱ـ در زمان طراحی انواع مخازن بایستی بررسی‌های زمین‌شناسی و ‏آزمایشات دقیق مکانیک خاک و لرزه خیزی و معیارهای فنی از جمله تعیین دقیق ‏بارهای استاتیک و دینامیک و عبور وسایل نقلیه به همراه استانداردهای ساخت و ‏بهره‌برداری رعایت شده باشد.‏ماده۲ـ کلیه مخازن بایستی مطابق آئین‌نامه و مقررات حفاظتی ساختمان ‏کارگاهها مصوب شورای عالی حفاظت فنی احداث شود.‏

ماده۳ـ فاصله درختان مجاور مخازن، بایستی به‌اندازه‌ای باشد که ریشه آنها ‏به‌پایه‌ها و دیواره‌های مخازن فشار وار ننماید.‏

ماده۴ـ باید در محاسبه پایه‌های مخازن هوایی اصول استاتیک و دینامیک ‏رعایت شده از نقطه پایداری واجد استحکام کامل باشد و تحمل حداکثر فشار بارهای ‏وارده و فشارهای جانبی و بارهای معلق را داشته‌باشد.

ماده۵ـ تجهیزات مخازن شامل تجهیزات ورودی، خروجی، تخلیه، کنترل سطح ‏آب، سرریز، ارتفاع سنج و دبی‌سنج و غیره بایستی همواره بازدید و در صورت معیوب ‏بودن اصلاح گردند.

ماده۶ـ بدنه مخازن بایستی با توجه به‌شرایط جوی و محیطی و تغییرات دما ‏طراحی و ساخته شوند.‏

ماده۷ـ از ایجاد هرگونه معبر، تاسیسات، ساختمانهای اداری و مسکونی و ‏پارکینگ روی مخزن زیرزمینی خودداری گردد.‏

ماده۸ـ سقف مخزنها باید به خوبی آب‌بندی شده و دارای شیب مناسب برای ‏جلوگیری از تجمع آب باشد.‏

ماده۹ـ لوله خروجی سرریز مخزن بایستی قابل مشاهده بوده و احتمال غرقاب ‏شدن آن وجود نداشته باشد.‏

ماده۱۰ـ شیر تخلیه و خط انتقال تخلیه آب باید در خارج از مخزن نصب شود و ‏آب مخزن بصورت ثقلی دفع گردد.‏

ماده۱۱ـ فاصله شیر تخلیه از مخزن باید به‌گونه‌ای باشد که احتمال برگشت آب ‏مخزن در هنگام رسوب‌زدایی یا تعمیرات وجود نداشته باشد.‏

ماده۱۲ـ سرریز مخازن نبایستی مستقیماً به سیستم فاضلاب یا زهکش آب باران ‏وصل شود.‏

ماده۱۳ـ لوله‌های خروجی سرریز بایستی بصورتی باشد که احتمال ورود اجسام ‏یا جانداران به آن ممکن نباشد.‏

ماده۱۴ـ آب سطح مخازن نبایستی از حداقل تعیین شده پایین‌تر باشد تا از ‏مکش هوا یا ورود رسوبات پیشگیری گردد.‏

ماده۱۵ـ برای دستیابی و بازدید از مخازن بایستی تعداد کافی دریچه برروی ‏سقف مخزن تعبیه شود.‏

ماده۱۶ـ ظرفیت لوله خروجی بایستی از ظرفیت لوله ورودی بیشتر باشد.‏

ماده۱۷ـ مخازن باید دارای سیستم تهویه مستقل باشند و از سرریز به‌عنوان ‏تهویه استفاده نشود.‏

ماده۱۸ـ سیستم تهویه بایستی به نحوی باشد که احتمال ورود آب باران و ‏آبهای سطحی، گرد و غبار، جانداران و غیره از طریق آنها به‌داخل مخزن وجود نداشته ‏باشد.
‏
ماده۱۹ـ ناودانها نباید وارد مخزن شده و یا از داخل مخزن عبور نمایند.‏

ماده۲۰ـ در هواکشهای عصایی بایستی انتهای باز آن حداقل یک متر با سطح ‏تمام شده بام مخزن فاصله داشته و در نزدیکی سرآن توری نصب گردد.‏

ماده۲۱ـ قبل از ورود به مخازن، باید به‌وسیله دستگاههای اندازه‌گیری از میزان ‏غلظت اکسیژن و همچنین گازهای سمی موجود در آنها اطلاعات کافی بدست آورد.‏

ماده۲۲ـ افرادی که برای شستشوی داخل مخازن اقدام می‌کنند بایستی مجهز ‏به وسایل و تجهیزات حفاظت فردی باشند.‏

ماده۲۳ـ اسامی کلیه افرادی که وارد مخزن می‌شوند به همراه ابزار و لوازمی که ‏همراه دارند بایستی قبل از ورود، کنترل و ثبت شوند.‏

ماده۲۴ـ افرادی که وارد مخزن می‌شوند بایستی لباس کار مناسب و چکمه بلند ‏داشته باشند.‏

ماده۲۵ـ در مواردی که مواد ریز و جامد یا رسوبی در دیوار یا کف مخزن با ‏شعله‌افکن سوزانده می‌شوند بایستی تجهیزات ایمنی مناسب مانند ماسکهای تنفسی، ‏دستکش، کمربند ایمنی و طناب نجات، عینک حفاظتی و غیره در اختیار کارگران ‏قرار گیرد.‏

ماده۲۶ـ کارگرانی که امور مربوط به‌داخل مخازن را انجام می‌دهند باید از ‏سلامت جسمانی و روانی کامل برخوردار باشند.‏

ماده۲۷ـ کلیه قسمتهای مخازن فلزی باید در فواصل زمانی مناسب از لحاظ ‏خوردگی بازدید و در صورت نیاز تمیز و رنگ‌آمیزی شوند.‏

ماده۲۸ـ استفاده از علف‌کشها برای حذف گیاهان مزاحم بر روی سقف مخازن ‏زمینی مجاز نبوده و باید از روشهای مکانیکی یا سوزاندن بهره‌برد.‏

ماده۲۹ـ سرلوله تخلیه بایستی در محل خشک قرار گیرد و هرگز با زمین یا آبی ‏که در پای شیر تخلیه جمع می‌شود تماس پیدا نکند.‏

ماده۳۰ـ نردبانهای مخازن هوایی بایستی مجهزبه حفاظ کمری باشد و راهرو ‏اطراف محیط مخزن نیز بایستی مجهز به نرده حفاظتی باشد.‏

ماده۳۱ـ در زمان کار بر روی مخازن هوائی باید کارگران حتماً از کمربند ایمنی ‏و طناب‌نجات استفاده نمایند.‏

ماده۳۲ـ لوله سرریز مخازن آب نبایستی در راستای نردبان مخازن باشد.‏

ماده۳۳ـ باید همواره سیم اتصال زمین به بدنه فلزی کلیه مخازن هوائی و ‏زمینی و زیرزمینی وصل باشد.‏

ماده۳۴ـ کلیه دستگاههای برقی مورد استفاده در مخازن که در داخل آب قرار ‏می‌گیرند باید از نوع ضدآب و مجهز به سیستم اتصال زمین باشند.‏

ماده۳۵ـ کلیه کابل‌ها، تجهیزات، متعلقات، اتصالات و موارد مشابه که در ‏محیط‌های مرطوب مخازن مورد استفاده قرار می‌گیرند باید حتماً مجهز به سیستم ‏اتصال زمین (ارتینگ) باشند و رعایت کلیه دستورالعملهای مرتبط با ایمنی برق در ‏محیطهای مرطوب الزامی است.‏

ماده۳۶ـ در صورت استفاده از مصالح تیرچه بلوک ویا دال بتونی برای پوشش ‏سقف مخازن لازم است کلیه محاسبات فنی به گونه‌ای صورت پذیرد تا سقف مخزن ‏کاملاً پایدار و مقاوم باشد.‏

ماده۳۷ـ در مناطق سردسیر برای جلوگیری از یخ‌زدن آب، بایستی از مخازن ‏زیرزمینی (مدفون) بهره‌برد.‏

ماده۳۸ـ قبل و بعد از انجام کارهایی مانند اندود کردن، تعمیر یا تمیز کردن ‏داخل مخازن یا کانالها که ممکن است فاقد اکسیژن کافی باشد باید برای ممانعت از ‏استنشاق گازها، دود و غیره کارگران به وسایل فردی مناسب از قبیل کپسول و ‏لوله‌های اکسیژن، ماسک و غیره مجهز شوند.‏

ماده۳۹ـ در زمان اندود کردن داخل مخازن یا انجام امور دیگر، بایستی دو یا ‏چند کارگر با هم مشغول به‌کار شوند به‌نحوی‌که حتماً یک نفر خارج از مخزن مستقر ‏و بر کار بقیه نظارت داشته باشد.اشتغال انفرادی در این قبیل کارها ممنوع است.‏

ماده ۴۰ـ در عملیات سرویس مخازن آب کارگران باید به لباس کار، ماسک، ‏دستکش، چکمه، عینک و سایر وسایل مناسب مورد نیاز مجهز شوند.‏

ماده۴۱ـ نصب مخازن هوایی بایستی با استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات ‏مناسب و به‌وسیله اشخاص ذیصلاح صورت گیرد.‏

ماده۴۲ـ در هنگام نصب کلیه تاسیسات و تجهیزات مربوط به مخازن اعم از ‏هوایی، زمینی، زیرزمینی و استخرها و غیره فقط افرادی که آموزشهای ایمنی را دیده ‏باشند مجاز به کار هستند.‏

ماده۴۳ـ در زمان نصب یا تعمیرات، در صورتیکه در داخل مخازن از موتورهای ‏احتراق داخلی استفاده می‌شود و یا نوع انجام کار به‌گونه‌ای است که تولید دود، گاز، ‏بخار یا غیره را می‌نماید بایستی ضمن استفاده از وسایل حفاظت فردی، با رعایت ‏تدابیر فنی و نصب وسایل مناسب، منطقه تنفسی کارگران به‌طور موثر تهویه گردد.‏

ماده۴۴ـ در هنگام تعمیر مخازن هوایی، حمل و نقل نمودن مواد و ابزارآلات ‏سنگین و حجیم بوسیله افراد، با استفاده از نردبان ممنوع است.‏

ماده۴۵ـ برای تردد افراد از روی کانالهای ارتباطی مابین مخازن، باید پل‌هایی ‏در فواصل مناسب و مجهز به نرده حفاظتی بر روی کانال نصب گردد.‏

ماده۴۶ـ خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، خوابیدن و غیره در داخل مخازن ‏ممنوع است.‏

ماده۴۷ـ روکشها و رنگهای مصرفی باید از نوع غیرسمی بوده و از نظر بهداشتی ‏مورد تائید باشند.‏

ماده۴۸ـ کلیه قسمتهای کف، دیوار، بدنه و سایر سطوح داخل استخر باید دارای ‏گوشه‌های گرد و بدون لبه تیز باشد.‏

ماده۴۹ـ استفاده از پنلهای گچی برای ساخت سقف کاذب در استخرها ممنوع ‏است.‏

ماده۵۰ـ کلیه سیم‌کشی‌ها باید دارای رنگ‌بندی مشخص باشد و از داخل لوله، ‏سینی و یا کانال مناسب عبور داده شود.‏

ماده۵۱ـ نصب هواکش به‌منظور تهویه مناسب در محل استخرهای سرپوشیده ‏الزامی است.‏

ماده۵۲ـ احداث فضایی به عرض حداقل ۲ متر در حاشیه استخرهای سرپوشیده ‏و ۴متر در حاشیه استخرهای سرباز شنا برای تردد کارگران و تعمیرکاران، استراحت ‏شناگران و نظارت ناجیان غریق ضروری می‌باشد.‏

ماده۵۳ـ نصب تابلونشان دهنده عمق در محل و فواصل مناسب در اطراف ‏استخر الزامی است.‏

ماده۵۴ـ در اطراف استخرها، مانند مخزن آب آتش‌نشانی یا کشاورزی بایستی ‏حتماً نرده حفاظتی مناسب تعبیه گردد و محیط از روشنایی کافی برخوردار باشد.‏

ماده۵۵ـ مصالح پوشش لبه‌های استخر باید از جنس غیرلغزنده باشد و همچنین ‏به رنگی باشد که محدوده خطر مشخص باشد.‏

ماده۵۶ـ پوشش داخلی کاسه استخر باید با سطوح صاف پوشانده شود، ‏به‌گونه‌ای که تحت تاثیر عوامل شیمیایی مضر (مانند کلر محلول در آب) آسیب‌نبیند، ‏به‌سهولت تمیز شود و در تماس با بدن، ایمنی لازم فراهم باشد.‏

ماده۵۷ـ نصب کلید و پریزها در محوطه داخلی استخرهای سرپوشیده ممنوع ‏است و بایستی در محل خشک و خارج از محیط استخر نصب شده و کلیه کابلها و ‏اتصالات و متعلقات برقی که در درون آب قرار دارند بایستی از نوع ضدآب باشد.‏

ماده۵۸ـ کلیه چراغهای نصب شده در داخل آب بایستی حداکثر با ولتاژ ۱۲ ‏ولت و از نوع ضدآب بوده و در محلی که احتمال برخورد افراد و اشیاء با آنها نباشد ‏نصب گردند.‏

ماده۵۹ـ از قرار دادن و تجمع ابزارآلات در اطراف استخر بایستی اجتناب نمود.‏

ماده۶۰ ـ کارگرانیکه در محل استخرها فعالیت دارند بایستی از کفش مخصوصی ‏استفاده نمایند که مانع از لیزخوردن آنها گردد.‏

ماده۶۱ ـ در اطراف استخرها از کف‌پوشها و مصالحی استفاده شود که از ‏سرخوردن افراد جلوگیری بعمل آورد.‏

ماده۶۲ ـ در صورت استفاده از نور طبیعی در محل استخرها و منابع آب ‏سرپوشیده بایستی ار پرده، شیشه‌های رنگی و یا کرکره استفاده نمود تا از انعکاس و ‏خیره کنندگی نور در داخل استخرها جلوگیری شود.‏

ماده۶۳ ـ وسایل کمکهای اولیه، باید همواره در محل استخرها موجودباشد.‏

ماده۶۴ ـ در دیوارها و سقف استخرهای شنا باید از مصالح جاذب سرو صدا، ‏استفاده نمود. این مواد باید در برابر تخریب ناشی از اثرات مواد شیمیایی و رطوبت ‏مقاوم باشد.‏

ماده۶۵ ـ باید بطور جدی از تردد افراد غیرمسئول در محوطه استخرها و مخازن ‏آب، جلوگیری شود.‏

ماده۶۶ ـ در هنگام عملیات تعمیراتی و سرویس‌ها، در حین بهره‌برداری از ‏استخر افراد تعمیر کار باید به لوازم مناسب ایمنی از قبیل کمربند ایمنی و طناب ‏نجات جهت جلوگیری از سقوط در استخر مجهز باشند.‏

ماده۶۷ ـ جهت ورود و خروج افراد به داخل استخر باید از نردبان‌های مطمئن و ‏در صورت ضرورت از طناب نجات استفاده شود.‏

ماده۶۸ـ ولتاژ الکتریکی چراغ‌‌های روشنایی (دوره‌گرد) که برای بازدید و کار ‏درقسمتهای تاریک و مرطوب به کار می‌رود نباید بیش از ۲۴ ولت باشد.‏

ماده۶۹ـ چراغهای روشنایی در قسمت دوشها و سرویسهای بهداشتی باید از نواع ‏ضدآب باشند.‏

ماده ۷۰ـ سرویسهای بهداشتی، دوشها، رختکن و دیگر قسمتها، بایستی ‏به‌سیستم تهویه مناسب تجهیز شوند.‏

ماده۷۱ـ کلیه وسایل و اتصالات فلزی و متعلقات آنها و همچنین نردبانها، ‏دستگیره‌ها و غیره باید دارای پوششهای ضدزنگ باشند.‏ماده۷۲ـ در استخرهای لجن و بخصوص مخازن هاضم لجن که گازها و یا ‏مایعات قابل اشتغال وجود دارد استفاده از شعله‌های آزاد، استعمال دخانیات و ‏بکاربردن وسایل تولید جرقه و نظایر آن ممنوع است.‏

ماده۷۳ـ رعایت دستورالعملهای سازنده در مورد نگهداری، سرویس و تعمیرات و ‏به ویژه روغن‌کاری قطعات جعبه دنده و محورها الزامی است.‏

ماده۷۴ـ کلیه وسایل و تجهیزات جانبی مانند دبی سنجها بایستی براساس ‏توصیه سازنده مطابق دستورالعملها نگهداری، تعمیر و کنترل شوند.‏

ماده۷۵ـ در مورد ارتفاع سنجها اعم از شناوری یا شاخصهای برقی و ابزار دقیق، ‏علاوه بر رعایت دستورالعملها، بازدیدهای عینی‌الزامی است.‏

ماده۷۶ـ در ارتفاع سنجهای شناوری بایستی دقت شود که سیم‌بکسل، طناب، ‏قرقره‌ها و توپی شناور در اثر استهلاک و یخ‌زدگی و زنگ‌‌زدگی‌گیر نداشته باشد.‏

ماده۷۷ـ استفاده از ترکیبات ضدعفونی کننده مانند کلر فقط با رعایت شرایط ‏زیر مجاز خواهدبود:‏

الف ـ وجود یک دستگاه ضدعفونی کننده مناسب به‌طوری که بتواند ماده مذکور ‏را با میزان و غلظت لازم تامین نماید.‏

ب ـ تحت نظارت شخصی انجام شود که کاملاً با مشخصات شیمیائی و فیزیکی ‏آن آشنا باشد و برای مقابله با حالتهای اضطراری که ممکن است در عمل پیش بیاید ‏کاملاً تعلیم دیده باشد.‏

ج ـ شرایط ایمنی و درمانی کافی برای محافظت پرسنل استفاده کننده از این ‏مواد مهیا باشد.‏

د ـ رعایت دستورالعملهای صادره از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش ‏پزشکی الزامی است.‏

ماده۷۸ـ ظرف محتوی هیپوکلریت سدیم باید در شرایطی نگهداری شود تا از ‏فساد و تبخیر کلر آن جلوگیری بعمل آید.‏

ماده۷۹ـ هیپوکلریت کلسیم باید در محلی خنک، خشک و تاریک انبار شود تا ‏میزان اتلاف کلرفعال حین ذخیره‌سازی حداقل گردد.‏

ماده۸۰ ـ هنگام تعمیرات دستگاههای کلرزنی حتماً باید شیرهای سیلندر ‏محتوی گاز کلر کاملاً بسته‌شود و گاز کلر باقیمانده در لوله‌ها و دستگاه کلرزنی تخلیه ‏گردد.‏

ماده۸۱ ـ بازدیدهای روزانه از محل استقرار دستگاه کلرزنی و همچنین در مدار ‏قرار دادن سیلندرهای کلر، همواره باید توسط دو نفر انجام گیرد تا در صورت بروز ‏خطر، مقابله با آن امکان پذیر باشد.‏

ماده۸۲ ـ در اتاق کلرزنی باید بطرف بیرون باز شود و دارای دستگیره داخلی از ‏نوع اضطراری باشد.‏

ماده۸۳ ـ در صورت استفاده از دستگاه جت آب برای نظافت دیواره‌های ‏استخرها و مخازن باید علاوه بر استفاده از وسایل حفاظت فردی، با توجه به صدای ‏زیاد دستگاه از گوشی حفاظتی استفاده نمود.‏

ماده۸۴ـ قبل از شروع هر عملیات با دستگاه جت آب بایستی از سالم بودن ‏شیلنگهای دستگاه اطمینان حاصل شود.‏

ماده۸۵ ـ تردد افراد متفرقه از نزدیکی محل عملکرد دستگاه جت آب ممنوع ‏است.‏

فصل پنجم ـ پسآب:‏

ماده۸۶ ـ جمع‌آوری پساب‌ها باید کانال یا لوله صورت پذیرد و انتقال آن ‏به‌استخرها و مخازن به‌نحوی باشد که امکان انتشار و تماس با کارگران وجود نداشته ‏باشد.‏

ماده۸۷ ـ کانالها و لوله‌های جمع‌آوری و انتقال پساب باید به‌گونه‌ای باشد تا آب ‏به‌راحتی از داخل آنها عبور نماید و از گیر کردن ضایعات همراه آب ممانعت گردد.‏

ماده۸۸ ـ کانالهای روباز جمع‌آوری پساب، باید به‌وسیله نرده حفاظتی و یا در ‏پوش‌های مناسب پوشانده شوند.‏

ماده۸۹ ـ پساب‌ها باید به‌نحوی وارد شبکه جمع‌آوری گردد که از انتشار و جاری ‏شدن در سطح محیط ممانعت بعمل آید.‏

ماده۹۰ـ در اطراف استخر جمع‌آوری پسآب، باید تابلوهای هشدار دهنده نصب ‏گردد.‏

ماده۹۱ـ اطراف استخرهای پسآب، که امکان حضور کارگر و یا افراد متفرقه در ‏آنجا وجود دارد باید نرده‌های حفاظتی مناسب نصب گردد.‏ماده۹۲ـ بدنه استخرهای پسآب بایستی با مصالحی ساخته شود که امکان ‏شستشو، لایروبی و نظافت آن به‌راحتی میسر گردد.‏

ماده۹۳ـ شرایط ایمن و منطبق بر آئین‌نامه‌های حفاظتی باید در طراحی محل ‏نصب تاسیسات برقی و همچنین کلیدهای قطع و وصل برق، پریزها، سیم‌کشی‌ها و ‏غیره رعایت گردد.‏

ماده۹۴ـ این آئین‌نامه مشتمل بر ۹۴ ماده و به استناد مواد۸۵ و ۹۱ قانون کار ‏جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۱۹/۲/۱۳۸۶ شورای عالی حفاظت فنی مورد ‏بررسی نهایی و تصویب قرار گرفت و در تاریخ……….. به تصویب وزیر کار و ‏اموراجتماعی رسید