هدف: ‏

هدف از تدوين اين آيين‌نامه پيشگيري از حوادث منجر به صدمات جاني و ‏خسارات مالي در حين كار كارگران در محل مخازن آب و استخرها مي‌باشد. با عنايت ‏به اينكه تا كنون آيين‌نامه‌اي تحت عنوان آيين‌نامه ايمني در مخازن آب و استخرها ‏در مجوعه آيين‌نامه‌هاي مصوب شوراي عالي حفاظت فني وجود نداشته، بنابراين ‏آيين‌نامه مذكور براي زمان بهره‌برداري از مخازن و استخرها كه كارگران در آن محيط ‏اشتغال به‌كار دارند تدوين شده است. قابل ذكر است براي ايمني در امور ديگر از ‏جمله ساخت، خريد حمل و نقل، نصب، مونتاژ و دمونتاژ بايد نامه‌هاي ديگر مصوب ‏شوراي عالي حفاظت فني بهره‌برد.‏

فصل اول: (تعاريف)‏

مخزن: به كليه محل‌هاي طبيعي و مصنوعي جمع‌آوري و ذخيره آب مخزن اطلاق ‏مي‌شود. مانند انواع استخرها، محل‌هاي ذخيره آب و پسآب، حوضچه‌هاي پرورش ‏ماهي و ميگو و موارد مشابه.‏
ـ مخازن آب برحسب موقعيت مكاني به سه دسته زير تقسيم مي‌شوند:‏الف) مخزن آب هوائي: بسته به شرايط و نيازها با مصالح مناسب، در ارتفاع و ‏بالاتر از سطح زمين ساخته مي‌شود.‏

ب) مخزن آب زميني: با توجه به شرايط و نيازها، مانند استخرها در سطح زمين و ‏با مصالح مورد نظر احداث مي‌شود.‏

ج) مخزن آب زيرزميني: اين نوع مخازن در زير سطح زمين با مصالح مورد نظر و ‏براي مصارف خاص ساخته مي‌شود.‏

مخازن آب برحسب نوع مصالح به شش دسته تقسيم مي‌گردند:‏‏1ـ مخازن بتني.‏
‏2ـ مخازن فلزي.‏
‏3ـ مخازن با مصالح بنايي.‏
‏4ـ مخازن پلاستيكي.‏
‏5ـ مخازن فايبرگلاس.‏
‏6ـ مخازن با مصالح مركب.‏

ماده1ـ در زمان طراحي انواع مخازن بايستي بررسي‌هاي زمين‌شناسي و ‏آزمايشات دقيق مكانيك خاك و لرزه خيزي و معيارهاي فني از جمله تعيين دقيق ‏بارهاي استاتيك و ديناميك و عبور وسايل نقليه به همراه استانداردهاي ساخت و ‏بهره‌برداري رعايت شده باشد.‏ماده2ـ كليه مخازن بايستي مطابق آئين‌نامه و مقررات حفاظتي ساختمان ‏كارگاهها مصوب شوراي عالي حفاظت فني احداث شود.‏

ماده3ـ فاصله درختان مجاور مخازن، بايستي به‌اندازه‌اي باشد كه ريشه آنها ‏به‌پايه‌ها و ديواره‌هاي مخازن فشار وار ننمايد.‏

ماده4ـ بايد در محاسبه پايه‌هاي مخازن هوايي اصول استاتيك و ديناميك ‏رعايت شده از نقطه پايداري واجد استحكام كامل باشد و تحمل حداكثر فشار بارهاي ‏وارده و فشارهاي جانبي و بارهاي معلق را داشته‌باشد.

ماده5ـ تجهيزات مخازن شامل تجهيزات ورودي، خروجي، تخليه، كنترل سطح ‏آب، سرريز، ارتفاع سنج و دبي‌سنج و غيره بايستي همواره بازديد و در صورت معيوب ‏بودن اصلاح گردند.

ماده6ـ بدنه مخازن بايستي با توجه به‌شرايط جوي و محيطي و تغييرات دما ‏طراحي و ساخته شوند.‏

ماده7ـ از ايجاد هرگونه معبر، تاسيسات، ساختمانهاي اداري و مسكوني و ‏پاركينگ روي مخزن زيرزميني خودداري گردد.‏

ماده8ـ سقف مخزنها بايد به خوبي آب‌بندي شده و داراي شيب مناسب براي ‏جلوگيري از تجمع آب باشد.‏

ماده9ـ لوله خروجي سرريز مخزن بايستي قابل مشاهده بوده و احتمال غرقاب ‏شدن آن وجود نداشته باشد.‏

ماده10ـ شير تخليه و خط انتقال تخليه آب بايد در خارج از مخزن نصب شود و ‏آب مخزن بصورت ثقلي دفع گردد.‏

ماده11ـ فاصله شير تخليه از مخزن بايد به‌گونه‌اي باشد كه احتمال برگشت آب ‏مخزن در هنگام رسوب‌زدايي يا تعميرات وجود نداشته باشد.‏

ماده12ـ سرريز مخازن نبايستي مستقيماً به سيستم فاضلاب يا زهكش آب باران ‏وصل شود.‏

ماده13ـ لوله‌هاي خروجي سرريز بايستي بصورتي باشد كه احتمال ورود اجسام ‏يا جانداران به آن ممكن نباشد.‏

ماده14ـ آب سطح مخازن نبايستي از حداقل تعيين شده پايين‌تر باشد تا از ‏مكش هوا يا ورود رسوبات پيشگيري گردد.‏

ماده15ـ براي دستيابي و بازديد از مخازن بايستي تعداد كافي دريچه برروي ‏سقف مخزن تعبيه شود.‏

ماده16ـ ظرفيت لوله خروجي بايستي از ظرفيت لوله ورودي بيشتر باشد.‏

ماده17ـ مخازن بايد داراي سيستم تهويه مستقل باشند و از سرريز به‌عنوان ‏تهويه استفاده نشود.‏

ماده18ـ سيستم تهويه بايستي به نحوي باشد كه احتمال ورود آب باران و ‏آبهاي سطحي، گرد و غبار، جانداران و غيره از طريق آنها به‌داخل مخزن وجود نداشته ‏باشد.
‏
ماده19ـ ناودانها نبايد وارد مخزن شده و يا از داخل مخزن عبور نمايند.‏

ماده20ـ در هواكشهاي عصايي بايستي انتهاي باز آن حداقل يك متر با سطح ‏تمام شده بام مخزن فاصله داشته و در نزديكي سرآن توري نصب گردد.‏

ماده21ـ قبل از ورود به مخازن، بايد به‌وسيله دستگاههاي اندازه‌گيري از ميزان ‏غلظت اكسيژن و همچنين گازهاي سمي موجود در آنها اطلاعات كافي بدست آورد.‏

ماده22ـ افرادي كه براي شستشوي داخل مخازن اقدام مي‌كنند بايستي مجهز ‏به وسايل و تجهيزات حفاظت فردي باشند.‏

ماده23ـ اسامي كليه افرادي كه وارد مخزن مي‌شوند به همراه ابزار و لوازمي كه ‏همراه دارند بايستي قبل از ورود، كنترل و ثبت شوند.‏

ماده24ـ افرادي كه وارد مخزن مي‌شوند بايستي لباس كار مناسب و چكمه بلند ‏داشته باشند.‏

ماده25ـ در مواردي كه مواد ريز و جامد يا رسوبي در ديوار يا كف مخزن با ‏شعله‌افكن سوزانده مي‌شوند بايستي تجهيزات ايمني مناسب مانند ماسكهاي تنفسي، ‏دستكش، كمربند ايمني و طناب نجات، عينك حفاظتي و غيره در اختيار كارگران ‏قرار گيرد.‏

ماده26ـ كارگراني كه امور مربوط به‌داخل مخازن را انجام مي‌دهند بايد از ‏سلامت جسماني و رواني كامل برخوردار باشند.‏

ماده27ـ كليه قسمتهاي مخازن فلزي بايد در فواصل زماني مناسب از لحاظ ‏خوردگي بازديد و در صورت نياز تميز و رنگ‌آميزي شوند.‏

ماده28ـ استفاده از علف‌كشها براي حذف گياهان مزاحم بر روي سقف مخازن ‏زميني مجاز نبوده و بايد از روشهاي مكانيكي يا سوزاندن بهره‌برد.‏

ماده29ـ سرلوله تخليه بايستي در محل خشك قرار گيرد و هرگز با زمين يا آبي ‏كه در پاي شير تخليه جمع مي‌شود تماس پيدا نكند.‏

ماده30ـ نردبانهاي مخازن هوايي بايستي مجهزبه حفاظ كمري باشد و راهرو ‏اطراف محيط مخزن نيز بايستي مجهز به نرده حفاظتي باشد.‏

ماده31ـ در زمان كار بر روي مخازن هوائي بايد كارگران حتماً از كمربند ايمني ‏و طناب‌نجات استفاده نمايند.‏

ماده32ـ لوله سرريز مخازن آب نبايستي در راستاي نردبان مخازن باشد.‏

ماده33ـ بايد همواره سيم اتصال زمين به بدنه فلزي كليه مخازن هوائي و ‏زميني و زيرزميني وصل باشد.‏

ماده34ـ كليه دستگاههاي برقي مورد استفاده در مخازن كه در داخل آب قرار ‏مي‌گيرند بايد از نوع ضدآب و مجهز به سيستم اتصال زمين باشند.‏

ماده35ـ كليه كابل‌ها، تجهيزات، متعلقات، اتصالات و موارد مشابه كه در ‏محيط‌هاي مرطوب مخازن مورد استفاده قرار مي‌گيرند بايد حتماً مجهز به سيستم ‏اتصال زمين (ارتينگ) باشند و رعايت كليه دستورالعملهاي مرتبط با ايمني برق در ‏محيطهاي مرطوب الزامي است.‏

ماده36ـ در صورت استفاده از مصالح تيرچه بلوك ويا دال بتوني براي پوشش ‏سقف مخازن لازم است كليه محاسبات فني به گونه‌اي صورت پذيرد تا سقف مخزن ‏كاملاً پايدار و مقاوم باشد.‏

ماده37ـ در مناطق سردسير براي جلوگيري از يخ‌زدن آب، بايستي از مخازن ‏زيرزميني (مدفون) بهره‌برد.‏

ماده38ـ قبل و بعد از انجام كارهايي مانند اندود كردن، تعمير يا تميز كردن ‏داخل مخازن يا كانالها كه ممكن است فاقد اكسيژن كافي باشد بايد براي ممانعت از ‏استنشاق گازها، دود و غيره كارگران به وسايل فردي مناسب از قبيل كپسول و ‏لوله‌هاي اكسيژن، ماسك و غيره مجهز شوند.‏

ماده39ـ در زمان اندود كردن داخل مخازن يا انجام امور ديگر، بايستي دو يا ‏چند كارگر با هم مشغول به‌كار شوند به‌نحوي‌كه حتماً يك نفر خارج از مخزن مستقر ‏و بر كار بقيه نظارت داشته باشد.اشتغال انفرادي در اين قبيل كارها ممنوع است.‏

ماده 40ـ در عمليات سرويس مخازن آب كارگران بايد به لباس كار، ماسك، ‏دستكش، چكمه، عينك و ساير وسايل مناسب مورد نياز مجهز شوند.‏

ماده41ـ نصب مخازن هوايي بايستي با استفاده از ماشين‌آلات و تجهيزات ‏مناسب و به‌وسيله اشخاص ذيصلاح صورت گيرد.‏

ماده42ـ در هنگام نصب كليه تاسيسات و تجهيزات مربوط به مخازن اعم از ‏هوايي، زميني، زيرزميني و استخرها و غيره فقط افرادي كه آموزشهاي ايمني را ديده ‏باشند مجاز به كار هستند.‏

ماده43ـ در زمان نصب يا تعميرات، در صورتيكه در داخل مخازن از موتورهاي ‏احتراق داخلي استفاده مي‌شود و يا نوع انجام كار به‌گونه‌اي است كه توليد دود، گاز، ‏بخار يا غيره را مي‌نمايد بايستي ضمن استفاده از وسايل حفاظت فردي، با رعايت ‏تدابير فني و نصب وسايل مناسب، منطقه تنفسي كارگران به‌طور موثر تهويه گردد.‏

ماده44ـ در هنگام تعمير مخازن هوايي، حمل و نقل نمودن مواد و ابزارآلات ‏سنگين و حجيم بوسيله افراد، با استفاده از نردبان ممنوع است.‏

ماده45ـ براي تردد افراد از روي كانالهاي ارتباطي مابين مخازن، بايد پل‌هايي ‏در فواصل مناسب و مجهز به نرده حفاظتي بر روي كانال نصب گردد.‏

ماده46ـ خوردن، آشاميدن، استعمال دخانيات، خوابيدن و غيره در داخل مخازن ‏ممنوع است.‏

ماده47ـ روكشها و رنگهاي مصرفي بايد از نوع غيرسمي بوده و از نظر بهداشتي ‏مورد تائيد باشند.‏

ماده48ـ كليه قسمتهاي كف، ديوار، بدنه و ساير سطوح داخل استخر بايد داراي ‏گوشه‌هاي گرد و بدون لبه تيز باشد.‏

ماده49ـ استفاده از پنلهاي گچي براي ساخت سقف كاذب در استخرها ممنوع ‏است.‏

ماده50ـ كليه سيم‌كشي‌ها بايد داراي رنگ‌بندي مشخص باشد و از داخل لوله، ‏سيني و يا كانال مناسب عبور داده شود.‏

ماده51ـ نصب هواكش به‌منظور تهويه مناسب در محل استخرهاي سرپوشيده ‏الزامي است.‏

ماده52ـ احداث فضايي به عرض حداقل 2 متر در حاشيه استخرهاي سرپوشيده ‏و 4متر در حاشيه استخرهاي سرباز شنا براي تردد كارگران و تعميركاران، استراحت ‏شناگران و نظارت ناجيان غريق ضروري مي‌باشد.‏

ماده53ـ نصب تابلونشان دهنده عمق در محل و فواصل مناسب در اطراف ‏استخر الزامي است.‏

ماده54ـ در اطراف استخرها، مانند مخزن آب آتش‌نشاني يا كشاورزي بايستي ‏حتماً نرده حفاظتي مناسب تعبيه گردد و محيط از روشنايي كافي برخوردار باشد.‏

ماده55ـ مصالح پوشش لبه‌هاي استخر بايد از جنس غيرلغزنده باشد و همچنين ‏به رنگي باشد كه محدوده خطر مشخص باشد.‏

ماده56ـ پوشش داخلي كاسه استخر بايد با سطوح صاف پوشانده شود، ‏به‌گونه‌اي كه تحت تاثير عوامل شيميايي مضر (مانند كلر محلول در آب) آسيب‌نبيند، ‏به‌سهولت تميز شود و در تماس با بدن، ايمني لازم فراهم باشد.‏

ماده57ـ نصب كليد و پريزها در محوطه داخلي استخرهاي سرپوشيده ممنوع ‏است و بايستي در محل خشك و خارج از محيط استخر نصب شده و كليه كابلها و ‏اتصالات و متعلقات برقي كه در درون آب قرار دارند بايستي از نوع ضدآب باشد.‏

ماده58ـ كليه چراغهاي نصب شده در داخل آب بايستي حداكثر با ولتاژ 12 ‏ولت و از نوع ضدآب بوده و در محلي كه احتمال برخورد افراد و اشياء با آنها نباشد ‏نصب گردند.‏

ماده59ـ از قرار دادن و تجمع ابزارآلات در اطراف استخر بايستي اجتناب نمود.‏

ماده60 ـ كارگرانيكه در محل استخرها فعاليت دارند بايستي از كفش مخصوصي ‏استفاده نمايند كه مانع از ليزخوردن آنها گردد.‏

ماده61 ـ در اطراف استخرها از كف‌پوشها و مصالحي استفاده شود كه از ‏سرخوردن افراد جلوگيري بعمل آورد.‏

ماده62 ـ در صورت استفاده از نور طبيعي در محل استخرها و منابع آب ‏سرپوشيده بايستي ار پرده، شيشه‌هاي رنگي و يا كركره استفاده نمود تا از انعكاس و ‏خيره كنندگي نور در داخل استخرها جلوگيري شود.‏

ماده63 ـ وسايل كمكهاي اوليه، بايد همواره در محل استخرها موجودباشد.‏

ماده64 ـ در ديوارها و سقف استخرهاي شنا بايد از مصالح جاذب سرو صدا، ‏استفاده نمود. اين مواد بايد در برابر تخريب ناشي از اثرات مواد شيميايي و رطوبت ‏مقاوم باشد.‏

ماده65 ـ بايد بطور جدي از تردد افراد غيرمسئول در محوطه استخرها و مخازن ‏آب، جلوگيري شود.‏

ماده66 ـ در هنگام عمليات تعميراتي و سرويس‌ها، در حين بهره‌برداري از ‏استخر افراد تعمير كار بايد به لوازم مناسب ايمني از قبيل كمربند ايمني و طناب ‏نجات جهت جلوگيري از سقوط در استخر مجهز باشند.‏

ماده67 ـ جهت ورود و خروج افراد به داخل استخر بايد از نردبان‌هاي مطمئن و ‏در صورت ضرورت از طناب نجات استفاده شود.‏

ماده68ـ ولتاژ الكتريكي چراغ‌‌هاي روشنايي (دوره‌گرد) كه براي بازديد و كار ‏درقسمتهاي تاريك و مرطوب به كار مي‌رود نبايد بيش از 24 ولت باشد.‏

ماده69ـ چراغهاي روشنايي در قسمت دوشها و سرويسهاي بهداشتي بايد از نواع ‏ضدآب باشند.‏

ماده 70ـ سرويسهاي بهداشتي، دوشها، رختكن و ديگر قسمتها، بايستي ‏به‌سيستم تهويه مناسب تجهيز شوند.‏

ماده71ـ كليه وسايل و اتصالات فلزي و متعلقات آنها و همچنين نردبانها، ‏دستگيره‌ها و غيره بايد داراي پوششهاي ضدزنگ باشند.‏ماده72ـ در استخرهاي لجن و بخصوص مخازن هاضم لجن كه گازها و يا ‏مايعات قابل اشتغال وجود دارد استفاده از شعله‌هاي آزاد، استعمال دخانيات و ‏بكاربردن وسايل توليد جرقه و نظاير آن ممنوع است.‏

ماده73ـ رعايت دستورالعملهاي سازنده در مورد نگهداري، سرويس و تعميرات و ‏به ويژه روغن‌كاري قطعات جعبه دنده و محورها الزامي است.‏

ماده74ـ كليه وسايل و تجهيزات جانبي مانند دبي سنجها بايستي براساس ‏توصيه سازنده مطابق دستورالعملها نگهداري، تعمير و كنترل شوند.‏

ماده75ـ در مورد ارتفاع سنجها اعم از شناوري يا شاخصهاي برقي و ابزار دقيق، ‏علاوه بر رعايت دستورالعملها، بازديدهاي عيني‌الزامي است.‏

ماده76ـ در ارتفاع سنجهاي شناوري بايستي دقت شود كه سيم‌بكسل، طناب، ‏قرقره‌ها و توپي شناور در اثر استهلاك و يخ‌زدگي و زنگ‌‌زدگي‌گير نداشته باشد.‏

ماده77ـ استفاده از تركيبات ضدعفوني كننده مانند كلر فقط با رعايت شرايط ‏زير مجاز خواهدبود:‏

الف ـ وجود يك دستگاه ضدعفوني كننده مناسب به‌طوري كه بتواند ماده مذكور ‏را با ميزان و غلظت لازم تامين نمايد.‏

ب ـ تحت نظارت شخصي انجام شود كه كاملاً با مشخصات شيميائي و فيزيكي ‏آن آشنا باشد و براي مقابله با حالتهاي اضطراري كه ممكن است در عمل پيش بيايد ‏كاملاً تعليم ديده باشد.‏

ج ـ شرايط ايمني و درماني كافي براي محافظت پرسنل استفاده كننده از اين ‏مواد مهيا باشد.‏

د ـ رعايت دستورالعملهاي صادره از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش ‏پزشكي الزامي است.‏

ماده78ـ ظرف محتوي هيپوكلريت سديم بايد در شرايطي نگهداري شود تا از ‏فساد و تبخير كلر آن جلوگيري بعمل آيد.‏

ماده79ـ هيپوكلريت كلسيم بايد در محلي خنك، خشك و تاريك انبار شود تا ‏ميزان اتلاف كلرفعال حين ذخيره‌سازي حداقل گردد.‏

ماده80 ـ هنگام تعميرات دستگاههاي كلرزني حتماً بايد شيرهاي سيلندر ‏محتوي گاز كلر كاملاً بسته‌شود و گاز كلر باقيمانده در لوله‌ها و دستگاه كلرزني تخليه ‏گردد.‏

ماده81 ـ بازديدهاي روزانه از محل استقرار دستگاه كلرزني و همچنين در مدار ‏قرار دادن سيلندرهاي كلر، همواره بايد توسط دو نفر انجام گيرد تا در صورت بروز ‏خطر، مقابله با آن امكان پذير باشد.‏

ماده82 ـ در اتاق كلرزني بايد بطرف بيرون باز شود و داراي دستگيره داخلي از ‏نوع اضطراري باشد.‏

ماده83 ـ در صورت استفاده از دستگاه جت آب براي نظافت ديواره‌هاي ‏استخرها و مخازن بايد علاوه بر استفاده از وسايل حفاظت فردي، با توجه به صداي ‏زياد دستگاه از گوشي حفاظتي استفاده نمود.‏

ماده84ـ قبل از شروع هر عمليات با دستگاه جت آب بايستي از سالم بودن ‏شيلنگهاي دستگاه اطمينان حاصل شود.‏

ماده85 ـ تردد افراد متفرقه از نزديكي محل عملكرد دستگاه جت آب ممنوع ‏است.‏

فصل پنجم ـ پسآب:‏

ماده86 ـ جمع‌آوري پساب‌ها بايد كانال يا لوله صورت پذيرد و انتقال آن ‏به‌استخرها و مخازن به‌نحوي باشد كه امكان انتشار و تماس با كارگران وجود نداشته ‏باشد.‏

ماده87 ـ كانالها و لوله‌هاي جمع‌آوري و انتقال پساب بايد به‌گونه‌اي باشد تا آب ‏به‌راحتي از داخل آنها عبور نمايد و از گير كردن ضايعات همراه آب ممانعت گردد.‏

ماده88 ـ كانالهاي روباز جمع‌آوري پساب، بايد به‌وسيله نرده حفاظتي و يا در ‏پوش‌هاي مناسب پوشانده شوند.‏

ماده89 ـ پساب‌ها بايد به‌نحوي وارد شبكه جمع‌آوري گردد كه از انتشار و جاري ‏شدن در سطح محيط ممانعت بعمل آيد.‏

ماده90ـ در اطراف استخر جمع‌آوري پسآب، بايد تابلوهاي هشدار دهنده نصب ‏گردد.‏

ماده91ـ اطراف استخرهاي پسآب، كه امكان حضور كارگر و يا افراد متفرقه در ‏آنجا وجود دارد بايد نرده‌هاي حفاظتي مناسب نصب گردد.‏ماده92ـ بدنه استخرهاي پسآب بايستي با مصالحي ساخته شود كه امكان ‏شستشو، لايروبي و نظافت آن به‌راحتي ميسر گردد.‏

ماده93ـ شرايط ايمن و منطبق بر آئين‌نامه‌هاي حفاظتي بايد در طراحي محل ‏نصب تاسيسات برقي و همچنين كليدهاي قطع و وصل برق، پريزها، سيم‌كشي‌ها و ‏غيره رعايت گردد.‏

ماده94ـ اين آئين‌نامه مشتمل بر 94 ماده و به استناد مواد85 و 91 قانون كار ‏جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 19/2/1386 شوراي عالي حفاظت فني مورد ‏بررسي نهايي و تصويب قرار گرفت و در تاريخ……….. به تصويب وزير كار و ‏اموراجتماعي رسيد