مهمترین و کابردی ترین مسائل دیه

مهمترین و کابردی ترین مسائل دیه

ماده ۵۹۴قانون مجازات اسلامی- «موارد دیه ی کامل همان است که در مقررات شرع تعیین شده است و میزان آن در ابتدای هر سال توسط رییس قوه قضاییه به تفصیل بر اساس نظر مقام رهبری تعیین و اعلام می شود.»

دیه ی کامل مقرر برای سال ۱۳۹۶ مبلغ دویست و ده میلیون تومان (۲۱۰ میلیون تومان) می باشد و از ابتدای سال ۱۳۹۶ قابل اجرا است. همچنین دیه در ماههای حرام (محرم، رجب، ذی قعده، ذی حجه) در سال ۱۳۹۶ دویست و هشتاد میلیون تومان می باشد.

در مرحله ی اجرای حکم، کسی که محکوم به پرداخت دیه شده می تواند درخواست اعسار و تقسیط دیه تقدیم کند؛ شعبه ی صادر کننده ی حکم رسیدگی می کند و در صورتی که تقاضای اعسار را بپذیرد، ترتیبی برای پرداخت قسطی دیه خواهد داد. اما پرداخت دیه بر مبنای نرخ همان سال (یوم الاداء) خواهد بود.

ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی- «دیه ی قتل زن، نصف دیه ی مرد است.»

در خصوص این ماده بحث های فراوانی وجود دارد. حکم این ماده، مخالفان بسیاری دارد؛

ماده ۵۵۴ قانون مجازات اسلامی- «بر اساس نظر حکومتی مقام رهبری، دیه جنایت بر اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین می گردد.»

سوال: دیه ی زنان غیر مسلمان چگونه است؟

جواب: دیه ی زنان غیر مسلمان به اندازه ی زنان مسلمان است، یعنی اگر زن غیر مسلمان به قتل برسد، دیه اش نصف دیه ی مرد مسلمان است.

سوال: تغلیظ دیه چیست؟

جواب: هرگاه قتل عمد یا غیرعمد در ماههای حرام واقع شود موجب تغلیظ دیه خواهد بود، یعنی یک دیه ی کامل به اضافه ی یک سوم دیه ی کامل. در ضمن، در حکم تغلیظ دیه فرقی بین فرد بالغ و نابالغ وجود ندارد؛ سقط جنین پس از پیدایش روح اگر در ماه های حرام اتفاق بیافتد نیز مشمول تغلیظ دیه خواهد بود؛ همچنین است در مواردی که دیه باید از بیت المال پرداخت شود.

نکته: تغلیظ دیه فقط در مورد قتل نفس است و در مورد صدمات بدنی، نقص عضو و جراحات اجرا  نمی شود. (ماده ۵۵۷ قانون مجازات اسلامی) یعنی اگر مثلا تصادف رانندگی در ماه حرام واقع شود و موجب صدمه ی شدید و نقص عضو مصدوم گردد، دیه بر طبق دیه عادی محاسبه خواهد شد و ماه حرام تأثیری در میزان دیه ندارد.

نکته۲: تغلیظ دیه در قتل های شبه عمد و خطای محض (غیر عمد) صورت می گیرد اما در مورد قتل عمد که مرتکب باید قصاص شود و در صورت توافق به دیه، هر مبلغی (دیه ای) که بین اولیای دم و قاتل (یا خانواده و مرتبطین) توافق شود ملاک عمل خواهد بود و  لذا در این مورد، تغلیظ دیه بی معناست.

نکته۳: طول مدت درمان، تأثیری در میزان دیه ندارد.

نکته۴: ممکن است صدمه ای به کسی وارد شود و موجب دیه های متعددی شود و مجموع آنها بیشتر از یک دیه ی کامل گردد.

دیه ی زن در مورد صدمات بدنی اگر تا کمتر از یک سوم دیه کامل مرد باشد با دیه ی مرد یکسان است اما اگر به یک سوم برسد یا بیش از یک سوم گردد، در این صورت، دیه ی زن به نصف تقلیل می یابد (ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی) البته در موارد ارش، فرقی میان زن و مرد وجود ندارد.

فرق دیه و ارش

«دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس به سبب جنایت غیر عمدی بر نفس، عضو یا منفعت، یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد مقرر شده است.» (ماده ۴۴۸ قانون مجازات اسلامی)

«ارش، دیه ی غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد، مگر این که در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.» (ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی)

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی- مدیر وکیل سرا و موسسه حقوقی در تهران،  عضو کانون وکلای دادگستری مرکز