نکاتی در خصوص موسسات عمومی غیر دولتی

به موجب ماده ۳ قانون مدیریت خدمات کشوری، مؤسسه یا نهاد عمومی غیر دولتی واحد سازمانی مشخصی است که دارای استقلال حقوقی است و با تصویب مجلس شورای اسلامی ایجاد شده یا می شود و بیش از پنجاه درصد بودجه سالانه آن از محل منابع غیر دولتی تأمین می گردد و عهده دار وظایف و خدماتی است که جنبه عمومی دارد.

استقلال مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی نسبت به قوای حاکمه را می توان مهمترین ویژگی آنها دانست، به گونه ای که دارای انفکاک کلی با سازمان اصلی و مؤسسات وابسته به قوای سه گانه بوده و سازمانی مستقل دارند. البته این استقلال، مطلق نیست و به اجرای قوانین و مقررات مربوط می باشد.

از آثار و نتایج استقلال حقوقی مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، استقلال در تصمیم گیری، انجام اعمال حقوقی و داشتن مسئولیت می باشد؛ به گونه ای که این اشخاص حق دارند به طور مستقل اقامه ی دعوا نموده یا طرف دعوا قرار بگیرند. همچنین می توانند قرارداد منعقد کنند، مستقلا مسئول اجرای تعهدات خود نسبت به مقامات خود باشند و واحد سازمانی مستقل و جداگانه ای را تشکیل دهند.

علت اصلی ایجاد مؤسسات عمومی، اداره ی بهتر امور عمومی است و کلیه ی ابزارها و لوازم موجود اعم از استقلال مالی و اداری به این منظور در اختیار این مؤسسات قرار داده شده است.

موسسات عمومی غیر دولتی همانند موسسات عمومی دولتی از امتیازات قدرت عمومی مثل خلع ید، اتخاذ تصمیمات یکجانبه و … استفاده می کنند. اموال آنها تابع مقررات و احکام اموال عمومی است و معاملات و قراردادهای مهم آنها قرارداد اداری و عمومی محسوب می شود.

قانون برگزاری مناقصات مصوب ۱۳۸۳ در ماده ۱ موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی را، در مواردی که آن بنیادها و نهادها از بودجه ی کل کشور استفاده می کنند، ملزم به تبعیت از خود دانسته است. با وجود این، سه شیوه ی دیگر نیز برای موسسات عمومی غیردولتی برای انجام معاملات دولتی این نهادها وجود دارد: ۱- تنظیم و انعقاد قراردادهای اداری توسط مجمع عمومی (مثال: جمعیت هلال احر و جهاد دانشگاهی) ۲- انعقاد معاملات موسسات عمومی غیردولتی توسط نهادهایی خارج از موسسه (مثال: تصویب آیین نامه ی مالی و معاملاتی بنیاد شهید و ایثارگر و سازمان تأمین اجتماعی توسط هیئت وزیران) ۳- انعقاد معامله توسط رئیس یا بالاترین رکن اجرایی مؤسسه (مثال: رئیس بنیاد مستضعفان و جانبازان)

در قانون تعیین فهرست موسسات عمومی غیردولتی مصوب ۱۳۷۳ فهرست این موسسات آمده است.

فهرست موسسات عمومی غیر دولتی عبارتند از:

• شهرداری ها و شرکتهای تابعه آنان مادام که بیش از ۵۰ درصد سهام و سرمایه آنان متعلق به شهرداری ها باشد.
• بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی
• هلال احمر
• کمیته امداد امام
• بنیاد شهید انقلاب اسلامی
• بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
• کمیته ملی المپیک ایران
• بنیاد ۱۵ خرداد
• سازمان تبلیغات اسلامی
• سازمان تأمین اجتماعی
• فدراسیونهای ورزشی آماتوری جمهوری اسلامی ایران
• موسسه های جهاد نصر، جهاد استقلال و جهاد توسعه زیر نظر جهاد سازندگی
• شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی (۱۹/۴/۱۳۷۳)
• کتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی (۱۹/۴/۱۳۷۳)
• جهاد دانشگاهی (۳/۱۰/۱۳۷۶)
• بنیاد امور بیماری های خاص (الحاقی ۲۴/۴/۱۳۷۷)
• سازمان دانش آموزی جمهوری اسلامی ایران (۳۰/۵/۱۳۸۱)
• صندوق بیمه روستائیان و عشایر (۲۶/۲/۱۳۸۸)
• صندوق تأمین خسارتهای بدنی
• سازمان بورس و اوراق بهادار (الحاقی ۵/۹/۱۳۸۴)
• سازمان دهیاری (الحاقی ۴/۴/۱۳۷۷)
• بنیاد فرهنگی ورزشی رودکی (الحاقی ۷/۱۲/۱۳۷۹)
• نهاد کتابخانه های عمومی کشور (الحاقی ۱۷/۱۲/۱۳۷۹)

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی- وکیل و مشاور دعاوی و پرونده های حقوقی و کیفری، کمیسیون ماده صد شهرداری، دیوان عدالت اداری، قراردادهای خصوصی و پیمانکاری (عضو کانون وکلای دادگستری مرکز)