مطالب کاربردی در خصوص وکالت و وکالتنامه

اگر وکیل (وکیل رسمی طبق وکالتنامه رسمی در دفترخانه اسناد رسمی) انجام امور وکالت را به شخص دیگری تفویض کند آیا می تواند خودش مورد وکالت را به نام خود منتقل کند و تنظیم سند کند؟
جواب: بله می تواند مگر اینکه کسی که وکالت به او تفویض شده قبل تر اقدام به تنظیم سند کرده باشدکه در این صورت، بدیهی است با توجه به اینکه موضوع وکالت محقق و انجام شده است، دیگر موضوعیتی برای انتقال ندارد.
آیا می توان وکیل دادگستری را که طبق وکالتنامه غیر قابل عزل است، عزل نمود؟
جواب: بله موکل می تواند هر زمان بخواهد وکیل خود را عزل نماید. البته در این صورت، طبق قرارداد مالی می بایست در خصوص پرداخت حق الوکاله عمل کند.
در خصوص وکالتنامه هایی که در دفتر اسناد رسمی تنظیم می شود و غیر قابل عزل است آیا می توان وکیل را عزل نمود؟
جواب: خیر، اما موکل می تواند موضوع وکالت را قبل از اینکه وکیل بخواهد آن را انجام دهد، خودش انجام دهد. البته اگر به همراه وکالتنامه، مبایعه نامه ای هم در خصوص موضوع وکالت (مثلا در خصوص خرید و فروش ملک) تنظیم شده باشد، موکل نمی تواند دخالتی در موضوع وکالت کند در غیر این صورت، عمل موکل ممکن است جرم باشد و مصداق انتقال مال غیر، که منجر به محکومیت حبس (زندان) خواهد شد.
سوال: آیا وکالت با فوت موکل یا وکیل باطل می شود؟
جواب: بله، حتی اگر وکالت بلاعزل باشد با فوت هر یک از وکیل و موکل باطل می شود.
نکته: در خصوص خرید و فروش وکالتی (معاملات وکالتی) برای اینکه با فوت موکل، به مشکل نخوریم حتما باید مبایعه نامه ای هم در خصوص موضوع تنظیم شود. در این صورت، اگر موکل فوت کند با توجه به اینکه وکالتنامه باطل و بلااثر می شود می توان به موجب مبایعه نامه عادی، دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی علیه وراث متوفی مطرح کرد.
نکته: وکالت گرچه جزو عقود جایز است و موکل می تواند وکیل را عزل کند اما معمولا برای غیر قابل عزل کردن آن، در وکالتنامه های رسمی، معمولا، قید می شود که موکل ضمن عقد خارج لازم، حق عزل وکیل را از خود سلب و ساقط نمود. عقد خارج لازم یعنی یک قرارداد دیگری مجزا از قرارداد وکالت که جزو عقود لازم است یعنی قابل فسخ نیست (مثل قرارداد خرید و فروش)؛ بنابراین، معنای عبارت «موکل ضمن عقد خارج لازم، حق عزل وکیل را از خود سلب نمود» این است که: بین وکیل و موکل، قرارداد دیگری خارج از قرارداد فعلی وکالت، تنظیم شده و در ضمن آن قرارداد، مقرر شده که موکل حق عزل وکیل را در قرارداد وکالت فعلی از خود سلب کرده است.
ذکر این مطلب ضروری است که اگر موکل بتواند ثابت کند که آن عقد خارج لازم که در متن وکالتنامه بیان گردیده، واقعا، وجود نداشته، می تواند وکیل را عزل کند. هر چند در موارد بسیار معدودی، برخی از دادگاهها چنین حکمی هم صادر کرده اند اما با توجه به اقرار طرفین در وکالتنامه مبنی بر وجود عقد خارج لازم و با عنایت به اصل صحت معاملات، بعید است که بتوان وکیل را از وکالتی که، به اصطلاح، بلاعزل است، عزل نمود. بحث راجع به این موضوع، از مواردی است که مستلزم استدلالهای حقوقی است و با توجه به سیاست و رویه ی سایت وکیل سرا در بیان ساده ی موضوعات حقوقی از تفصیل آن پرهیز می شود.
مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی، مدیر وکیل سرا و موسسه حقوقی در تهران، عضو کانون وکلای دادگستری مرکز