دانستنی های مهم چک؛ نحوه ی اقدام و شکایت

سوال۱: شروع شکایت از صادرکننده ی چک (بدهکار) به چه طریق است؟

جواب:

چکهای حقوقی:

برای چکهای حقوقی، می بایست دادخواست تنظیم و از طریق دادگاه حقوقی اقدام نمود. البته اخیرا، دفاتر خدمات قضایی نسبت به ثبت دادخواست اولیه و اسکن و ارسال مدارک به دادگاه مربوطه و نیز دریافت هزینه دادرسی اقدام می کنند. در چکهای حقوقی، معمولا، پرونده به دادگاهی می رود که خوانده در آن منطقه اقامت دارد (البته استثاناهایی هم دارد)؛ به صورت کلی، هزینه ی دادرسی در پرونده های حقوقی چک، سه و نیم درصد مبلغ چک یا مبلغی که مورد مطالبه است می باشد. البته تا مبلغ بیست میلیون تومان، هزینه ی دادرسی، دو و نیم درصد محاسبه می شود. چکهای با مبلغ بیست میلیون تومان و کمتر از بیست میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده (بدهکار چک) است.

اگر کسی توان پرداخت هزینه ی دادرسی را نداشته باشد می تواند دادخواست اعسار از هزینه ی دادرسی به ضمیمه ی دادخواست اصلی مطرح کند.

برای طرح دادخواست مطالبه ی وجه چک، ابتدائا باید چک را از طریق بانک، برگشت زد (گواهی عدم پرداخت باید جزو ضمایم دادخواست باشد.)

چکهای کیفری: برای اقدام در خصوص چکهای کیفری، می بایست بعد از برگشت زدن چک، طرح شکایت نمود. شکایت اولیه، از طریق دفاتر خدمات قضایی انجام می شود. متعاقبا باید پرونده را از طریق دادسرا پیگیری کرد. چک کیفری، بانک برگشت زننده اهمیت دارد زیرا دادسرایی به پرونده رسیدگی می کند که در همان منطقه ی بانک برگشت زننده است. (برای ملاحظه ی تفاوتهای چک کیفری و حقوقی، رجوع کنید به  نکته های مهم در خصوص چک کیفری و حقوقی در سایت وکیل سرا )

نکته: برای شکایت در خصوص چک کیفری، فقط همان شخصی که چک به نام او برگشت خورده، یا وکیل دادگستری از طرف نامبرده می تواند شکایت کند. اما در خصوص چک حقوقی، شخصی که چک را برگشت زده می تواند چک را منتقل کند و شخصی که چک به او منتقل شده، دادخواست حقوقی مطرح کند. انتقال چک، بعد از برگشت خوردن، می تواند با نوشتن در ظهر (پشت) چک صورت گیرد یا در برگه ای جداگانه با قید مشخصات چک و البته امضای منتقل کننده. بنابراین، الزامی به حضور در دفترخانه اسناد رسمی (محضر) جهت انتقال نیست.

نکته۲: در چک کیفری، فقط از صادرکننده ی چک می توان شکایت کرد ولی در چک حقوقی، می توان هم علیه صادرکننده و هم علیه ظهرنویس (پشت نویس) و ظهرنویسان، دادخواست مطرح کرد.

در چکهای دو امضائی، می توان و بهتر است از هر دو نفر امضاکننده شکایت کرد.

سوال: اگر سررسید چک برای روز جمعه یا سایر روزهای تعطیل رسمی باشد آیا آن چک حقوقی می شود یا می توان کیفری هم اقدام کرد؟

جواب: گرچه تصور برخی از مردم و تعداد اندکی از حقوق خواندگان بر این است که چک برای روز تعطیل، کیفری نیست اما باید دانست که این چک را می توان هم کیفری و هم حقوقی شکایت کرد.

سوال: ارسال اظهارنامه چه تأثیری بر کیفری یا حقوقی شدن چک دارد؟

جواب: اگر ارسال اظهارنامه، قبل از سررسید واقعی چک باشد، در مواردی ممکن است قرینه ای بر وعده دار بودن (حقوقی بودن) چک قلمداد شود. البته الزاما بدین معنی نیست و رویه ی دادگاهها هم در این خصوص یکسان نمی باشد.

سوال: آیا چک حقوقی زندان ندارد؟

جواب: اگر حکم قطعی شود و بدهکار اقدام به پرداخت مبلغ محکومیت خود نکند، و نتواند اعسار خود را نیز ثابت کند، جلب و زندانی خواهد شد.

سوال: اعلام مفقودی چک چگونه است؟

جواب: صاحب حساب باید به بانک مراجعه و با درخواست مسدودی چک به جهت مفقودی، نامه ای مبنی بر مفقودی دریافت کند؛ در این صورت، بانک به مدت یک هفته چک را مسدود می کند. صاحب حساب، متعاقبا، با مراجعه به دادسرا (یا شورای حل اختلاف) مسدودی چک را درخواست کند. صاحب حساب باید نامه ی مسدودی حساب در خصوص چک یا چکهای مفقودی را  از دادسرا یا شورای اختلاف دریافت و به بانک تحویل دهد. البته باید دانست که صدور چک از حساب مسدود، به موجب قانون صدور چک، جرم است و حتی موجب تشدید مجازات جرم صدور چک بلامحل. ماده ۱۰ قانون صدور چک: «هر کس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک نماید عمل او در حکم صدور چک بی محل خواهد بود و به حداکثر مجازات مندرج در ماده ۷ محکوم خواهد شد؛ مجازات تعیین شده غیر قابل تعلیق است.»

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز