آشنایی با انواع قوانین طلاق و مهریه در ایران

معنای لغوی طلاق، باز کردن گره و رها کردن است. در معنای حقوقی، طلاق به معنی انحلال نکاح دائم با رعایت تشریفات و شرایط مقرر در قانون  می باشد. در عقد موقت (یا همان که در جامعه، با نام صیغه شناخته شده است)، طلاق وجود ندارد؛ در عقد موقت وقتی مدت آن منقضی شود یا اینکه شوهر مدت باقیمانده از عقد موقت را  بذل (بخشش) کند {اصطلاحا بذل مدت گفته می شود} ازدواج منحل خواهد شد. بنابراین، اینکه گفته می شود در عقد موقت، طلاق وجود ندارد به این معناست. وگرنه، در عقد موقت هم، نتیجه انقضای مدت  یا بذل مدت، جدایی شرعی و قانونی زن و شوهر از یکدیگر (طلاق) است.

قاعده (قانون) کلی طلاق در ایران

مطابق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی ایران: « مرد میتواند هر وقت که بخواهد زن خود را طلاق دهد.» بنابراین، طلاق به اراده و خواست مرد صورت می گیرد بدون اینکه دلیل خاصی لازم باشد. زن هم میتواند درخواست طلاق بدهد اما باید بتواند یکی از شروط ضمن عقد  مندرج در عقدنامه (سند نکاح) را ثابت کند یا اینکه بتواند عسر و حرج خود را نزد دادگاه ثابت کند. در غیر این صورت، زن نمیتواند طلاق بگیرد.

زن در چه مواردی میتواند طلاق بگیرد؟ به استناد ماده ۱۱۲۹ (استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجرای حکم دادگاه مبنی بر الزام شوهر به پرداخت نفقه) و ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی (عسروحرج زوجه)؛ ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی (شروط ضمن عقد و توکیل به زن برای طلاق)؛ به استناد ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی (غیبت شوهر به مدت چهار سال)

نکته: شروط ضمن عقد مقرر در ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، در عقدنامه های رسمی در دوازده بند مندرج گردیده است.  زوجین می‌توانند شروط دیگری را نیز به آن اضافه کنند یا کم کنند. همچنین مرد می تواند، هیچکدام از شروط ضمن عقد را امضا نکند (البته این بستگی به توافق زوجین دارد.) { برای مطالعه در خصوص شروط ضمن عقد، مراجعه شود به دانستنی های شروط ضمن عقد ازدواج در سایت وکیل سرا}

توضیح در خصوص توکیل به زن برای طلاق: اگر زن وکالت (وکالت بلاعزل) در طلاق داشته باشد می‌تواند از طریق یک وکیل دادگستری اقدام به گرفتن طلاق نماید. البته وکالت در طلاق مورد نظر، صرفاً از طریق دفترخانه اسناد رسمی (و نه دفتر ازدواج و طلاق) بعد از وقوع عقد ازدواج صورت می گیرد. اگر زن وکالت در طلاق داشته باشد، برای طلاق گرفتن، دیگر الزامی به حضور مرد (شوهر) در دادگاه و دفترخانه طلاق ندارد و می‌تواند به راحتی، حتی در مواردی، بدون اینکه شوهرش اطلاع پیدا کند طلاق بگیرد. در تنظیم وکالتنامه طلاق باید چند نکته رعایت شود؛ مثلاً باید دانست که آیا وکالت در طلاق، مشروط به بذل کل مهریه است، یا مشروط به بذل بخشی از مهریه است (دقیقا مشخص شود)، یا بدون بذل مهریه است؛ و موارد دیگر. {ملاحظه مطلب: مسائل کاربردی طلاق توافقی و وکالت در طلاق در سایت وکیل سرا}

قانون حمایت خانواده ۱۳۴۶ و نیز قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ اختیار مطلق و بی قید و شرط مرد (مقرر در ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی) در طلاق دادن را تا حدودی محدود کرد.اما بعد از انقلاب، در راستای شرعی کردن قوانین و انطباق کلیه قوانین با شرع اسلام (شیعه اثناعشری)،همچنان که در حال حاضر نیز بر همین منوال است، طلاق به اختیار و اراده مرد است و مرد می تواند بدون دلیل هر زمان که بخواهد زن خود را طلاق دهد. البته، در این صورت، باید مهریه و سایر حقوق مالی زن را بدهد. گرچه مرد میتواند درخواست تقسیط مهریه به دادگاه بدهد و در صورتی که بتواند اعسار خود را با لحاظ شرایط مقرر در قانون ثابت کند، پرداخت مهریه به صورت قسطی خواهد شد. طلاق بی دلیل از طرف مرد، می تواند شرط تنصیف دارایی را به مرحله اجرا برساند. البته باید دانست که شرط تنصیف به معنی “دقیقا نصف اموال” نیست؛ بلکه “تا نصف” اموال (یک درصد تا پنجاه درصد) می باشد و میزان آن را دادگاه مشخص خواهد کرد. در خصوص تنصیف اموال مراجعه شود به مطلبی با عنوان تقسیم اموال در طلاق در سایت وکیل سرا.

طلاق یا گواهی عدم امکان سازش؛ تفاوت

البته در عمل و نتیجه، طلاق و گواهی عدم امکان سازش یکسان هستنداما در معنای دقیق  قانونی به این صورت است:

اگر طلاق به درخواست یک طرفه زن باشد، و دادگاه یکی از دلایل طلاق مورد ادعای زن را احراز کند، حکم طلاق صادر خواهد کرد.

اگر طلاق به درخواست یک طرفه مرد باشد، دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد.

اگر طلاق به صورت توافقی باشد، دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد.

وضعیت مهریه در قانون ایران (قانون حمایت خانواده)

مهریه را می توان از طریق اجرای ثبت (واحدی در اداره ثبت اسناد و املاک) مورد مطالبه قرار داد. طریق دیگر، تنظیم دادخواست از طریق دفتر خدمات قضایی و دادگاه خانواده است. وصول مهریه، الزامی به گرفتن وکیل دادگستری ندارد گرچه وکیل خوب، کاربلد و باوجدان، کار را تسهیل و تسریع خواهد کرد.

از اواخر سال ۱۳۹۱ تا کنون (شهریور ۱۳۹۷) میزان مهریه ای که قانونا قابل وصول است یکصد و ده عدد (۱۱۰ سکه) می باشد. برای بیشتر از این مقدار، صرفا باید مال و اموالی از شوهر (اعم از پول موجود در حساب بانکی، ملک، آیارتمان، مغازه، سهام، ماشین و …) به دادگاه جهت توقیف اموال و اجرا ی حکم معرفی کرد و برای بیشتر از ۱۱۰ تا سکه، مرد را بازداشت (جلب و حبس و زندانی) نخواهند کرد. همچنین باید دانست که پرداخت همان ۱۱۰ تا سکه نیز در صورت اثبات اعسار (تنگدستی و نداشتن توان مالی) شوهر قابل تقسیط (قسطی شدن) است. {برای مطالعه مطلبی در خصوص مهریه در سایت وکیل سرا: مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت}

وکیل سرا؛

مصطفی محمدی : وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

وکیل پرونده های خانواده (طلاق، مهریه و …)

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز