چک بهتر است یا سفته

گاهی اوقات این سوال پرسیده می­شود که برای ضمانت دریافت طلب، چک بگیریم یا سفته. در اینجا قصد نداریم راجع به تعریف و ماهیت چک و سفته صحبت کنیم و مباحث پیچیدۀ حقوقی را بیان نماییم. در توضیح مطلب باید عرض شود که در اغلب مواقع، که طلبکار قصد انتخاب یکی از اسناد تجاری سفته یا چک را بابت ضمانت طلب خود از بدهکار دارد، چک نسبت به سفته ارجحیت دارد. زیرا در صورتی که شخص بدهکار در آینده از پرداخت بدهی خود امتناع کند، طلبکار راحت­تر می­تواند حق خود را باز­ستاند. در خصوص چک می­توان شکایت کیفری مطرح کرد که این نحوه اقدام، فشار بیشتری به صادرکنندۀ چک وارد می­کند و چه بسا برای جلوگیری از جلب و بازداشت شدن، در صدد پرداخت هر چه زودتر بدهی خود بر­آید. این در حالی است که در خصوص سفته، به طور کلی، امکان شکایت کیفری وجود ندارد.

در صورتی که فرد طلبکار، چک را از شرکتی دریافت کند، به این معنا که صادر­کنندۀ چک مدیران آن شرکت باشند و چک برگشت بخورد، مدیری که چک را صادر و آن را امضا کرده است، همراه با خود شرکت دارای مسئولیت حقوقی است و مسئولیت کیفری چک نیز متوجه مدیر خواهد بود. این یعنی اینکه علاوه بر شرکت، آن مدیری که چک را امضا کرده نیز مسئولیت تضامنی خواهد داشت و مسئولیت کیفری نیز برای او خواهد داشت. این در حالی است که سفته چنین مزیتی ندارد. مضافا اینکه واخواست چک(یا همان برگشت زدن چک) راحت­تر و کم هزینه تر از واخواست سفته است. گرچه نمی­توان این مورد را مزیت بالایی در حد مزیت امکان اقدام کیفری دانست.

اما چرا این عقیدۀ شایع در بین افراد عادی شکل گرفته که سفته بهتر از چک است؟چند مطلب را می­توان در پاسخ ذکر نمود:

اول اینکه چکهای به اصطلاح پشت امضا یعنی چکهایی که توسط دارندۀ قبلی، پشت آن امضا و به شخص دیگری منتقل می­شود، قابل شکایت کیفری از ظهرنویس(یا همان امضاکنندۀ پشت چک) توسط طلبکار نمی­باشد و طلبکار فقط می­تواند از صاحب حساب(یعنی صادر­کنندۀ چک) شکایت کیفری کند، که گاهی با توجه به عدم دسترسی به صاحب حساب، و یا اشکالات موجود در امضای روی چک، عملا قابلیت شکایت کیفری را از دست می­دهد. گرچه با قدری دقت، می­توان جلوی چنین مشکلات احتمالی را گرفت اما با توجه به بی­اطلاعی عموم مردم از مسائل قانونی، ممکن است چنین مسائلی پیش بیاید. البته طرح دعوی حقوقی علیه هر دو(هم صاحب حساب و هم ظهر­نویس) به صورت تضامنی امکان­پذیر است.

دوم اینکه چک پشت­امضا را باید ظرف پانزده روز از سررسید آن برگشت زد، در غیر­این صورت، نمی­توان از پشت نویس شکایت کرد. این در حالی است که گاهی دیده شده که صاحب حساب هم متواری شده و دسترسی به وی نیست یا اصلا صاحب حساب را نمی­توان یافت. چون از روز اول هم طرف حساب مستقیم طلبکار نبوده و آدرس و مشخصات  درست و قابل اتکایی از وی، احتمالا، وجود ندارد.

سوم اینکه گاهی دیده شده که به دلیل اختلافات حاصله بین طلبکار و بدهکار، صادر کنندۀ چک، اقدام به اعلام مفقودی و بستن حساب خود می­کند که این خود، باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای دارنده خواهد کرد. گرچه اطلاع از قانون یا مشاوره با وکیل دادگستری و مشاور حقوقی می تواند تا حد زیادی هدایتگر طلبکار یا همان دارندۀ چک باشد و تاثیر اساسی در رفع مشکل داشته باشد.

چهارم اینکه در هنگام برگشت زدن چک، گاهی امضای صادرکنندۀ چک با آنچه در سیستم بانک ثبت شده است تطابق ندارد و این خود، باعث طرح ادعاهای واهی و حتی گاهی دعاوی مشکل­ساز علیه دارنده شده است.

با اینهمه، اگرطلبکار در هنگام دریافت چک، آگاهانه اقدام کند و هر جور چکی را دریافت نکند و اقدامات احتیاطی را بداند، قطعا کارش با مشکلاتی اینچنین مواجه نخواهد شد. نهایتا اینکه، همانطور که در ابتدا نیز بیان نمودیم، در مجموع، چک از سفته بهتر است به شرطی که شما نیز اطلاعات حقوقی خود را افزایش داده باشید و حتی در صورت امکان از مشاورۀ وکیل دادگستری و مشاور حقوقی متخصص در این زمینه برخوردار شوید.

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

کپی برداری بدون ذکر منبع غیرقانونی بوده و پیگرد قانونی دارد .