وکیل دادسرا و راه و چاه دادسرا

وکیل دادسرا و راه و چاه دادسرا

دادسرا مرجعی است که وظیفه کشف جرم، حفظ حقوق عمومی و تعقیب جزایی بزهکاران و اقامه دعوی کیفری علیه آنان در دادگاه را به عهده دارد. در جرایم خصوصی یعنی حق الناس، وظایف دادسرا مبنی بر تحقیق و تعقیب متهم و جلوگیری از فرار او، با شکایت شاکی شروع می شود.

تصمیمات و قرارهای دادسرا

دادیار و بازپرس موضوعات و پرونده‌هایی را که دادستان به ایشان ارجاع می دهد انجام میدهند. دادیار تحت نظارت دادستان عمل می کند اما بازپرس مستقل عمل میکند؛ در عین حال، هم بازپرس و هم دادیار باید بعضی از تصمیمات خود را به نظر دادستان برسانند:

۱-  قرارهای نهایی صادره دادیار یا بازپرس که عبارتند از: قرار منع تعقیب، قرار موقوفی تعقیب، قرار جلب به دادرسی (ماده ۹۲، ماده ۲۶۵ و ماده ۲۷۳ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲)

۲- قرار عدم صلاحیت (ماده ۲۶۷ قانون آیین دادرسی کیفری)

۳- قرار بازداشت موقت (ماده ۲۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری)

۴- قرار تامین منتهی به بازداشت در صورتیکه دادیار صادر کننده آن باشد (ماده ۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری)

۵- فک، تخفیف و ابقای قرار بازداشت موقت (ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری)

۶- قرار اناطه (ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری)

برای مطالعه در خصوص قرار منع تعقیب و قرار موقوفی تعقیب رجوع شود به وبسایت وکیل سرا: *قرار منع تعقیب   *قرار موقوفی تعقیب

قرارهای تأمین در دادسرا

مطلبی که متهم باید همواره در مراجعه به دادسرا توجه داشته باشد این است که با توجه به اینکه احتمال تفهیم اتهام و صدور قرار تأمین برای متهم وجود دارد و اگر تأمین مناسب (ضامن، فیش حقوقی، جواز کسب، وثیقه ملکی و …) نداشته باشد ممکن است منجر به بازداشت متهم شود لذا می بایست با در نظر داشتن این مهم، دوراندیشی و پیش بینی لازم در این خصوص صورت گیرد. همراه داشتن وکیل و برخورداری از مشاوره یک وکیل پایه یک دادگستری کیفری می تواند تا حدود زیادی، آرامش خاطر متهم را به همراه داشته باشد.

*جهت آگاهی از حقوق متهم و نقش وکیل دادگستری در این خصوص، رجوع شود به وبسایت وکیل سرا: وکیل متهم

ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی کیفری: «به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی، جلوگیری از فرار یا مخفی شدن او و تضمین حقوق بزه دیده برای جبران ضرر و زیان وی، بازپرس پس از تفهیم اتهام و تحقیق لازم، در صورت وجود دلایل کافی، یکی از قرارهای تامین را صادر می کند. در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، ده نوع قرار تامین ذکر شده است. مهم ترین قرارهای تأمین به شرح زیر است:

قرار کفالت (اخذ وجه المکفاله)

وقتی قرار کفالت صادر می شود و متهم شخصی را به عنوان کفیل معرفی می‌کند، کفیل ملتزم و متعهد می گردد که متهم را هر زمان که مرجع قضایی بخواهد حاضر نماید و اگر متهم را حاضر نکرد، وجه الکفاله را بپردازد. در عمل، مراجع قضایی، جواز کسب یا فیش حقوقی را برای کفالت می پذیرند. البته بدیهی است که وجه نقد هم قابل پذیرش است. با پروانه وکالت وکیل دادگستری نیز می توان تقاضای کفالت از متهمین را نمود اگرچه گاهی اوقات، مقاومتها و مخالفتهایی هم وجود دارد.

قرار وثیقه

قرار وثیقه، نسبت به قرارهای دیگر از جمله قرار کفالت سنگین تر است. قرار بازداشت موقت شدیدترین نوع قرار تامین کیفری می باشد. در قرار وثیقه در زمان صدور قرار قبولی وثیقه، مال در تصرف دادسرا قرار می گیرد. در نتیجه، اگر بعد از قرار قبولی، وثیقه گذار معسر یا ورشکسته شود چون مال در اختیار دادسرا قرار گرفته لذا موجب مبرا شدن وثیقه گذار از مسئولیت نخواهد بود (بر خلاف قرار کفالت)

قرار بازداشت موقت

سنگین ترین نوع قرار تأمین است  که در موارد مصرح قانونی توسط دادسرا صادر می شود و تا یک ماه  (و مواردی، تا دو ماه) اعتبار دارد و در صورت ضرورت، می تواند برای یک یا چند مرتبه دیگر نیز تمدید شود. (رجوع شود به ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری)

قرار جلب به دادرسی

در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ دیگر خبری از قرار مجرمیت نیست و به جای آن از قرار جلب به دادرسی سخن گفته شده است. در واقع، قرار جلب به دادرسی، همان قرار مجرمیت سابق است. در نتیجه، باید گفت که در قانون جدید آیین دادرسی کیفری (مصوب ۱۳۹۲) امکان صدور قرار مجرمیت برای متهم وجود ندارد.

ماده ۲۶۵ قانون آیین دادرسی کیفری:«بازپرس در صورت جرم بودن عمل ارتکابی و وجود ادله کافی برای انتساب جرم به متهم، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده را فوری نزد دادستان ارسال می کند.»

در ادامه، برخی نکات کاربردی را در خصوص قرار جلب به دادرسی بیان می کنیم.

1. صدور قرار جلب به دادرسی، مقدمه ی صدور کیفرخواست است. قرار جلب به دادرسی، معمولا، توسط بازپرس صادر می شود. در صورتی که قرار جلب به دادرسی از سوی دادستان (یا دادیار اظهار نظر) مورد تأیید واقع شود منجر به صدور کیفرخواست خواهد شد. البته باید این را هم اضافه کرد صدور قرار جلب به دادرسی از سوی دادیار، دادستان و معاون دادستان نیز ممکن است.
2. قرار جلب به دادرسی باید مستدل ( یعنی دارای دلایل توجیه کننده) و مستند( یعنی مستند به مواد قانونی)  باشد (ماده ۲۶۴ قانون آیین دادرسی کیفری) این قرار، الزاما در خاتمه تحقیقات مقدماتی صادر می شود و قابل اعتراض هم نیست. فاصله ی بین ختم تحقیقات و صدور قرار جلب به دادرسی نباید بیش از پنج روز باشد، اگرچه معمولا با اعلام ختم تحقیقات، صادر می شود.
3. در صورتی که نسبت به قرار منع تعقیب متهم، توسط شاکی یا وکیل شاکی اعتراض شود ، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می شود؛ اگر دادگاه اعتراض شاکی یا وکیل شاکی را بپذیرد و قرار منع تعقیب را نقض کند، در این صورت، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده را برای اخذ تأمین و آخرین دفاع از متهم به دادسرا عودت خواهد داد. در این حالت، دادسرا پس از احضار متهم، تفهیم اتهام، اخذ تأمین مناسب و آخرین دفاع از وی، پرونده را بدون صدور کیفرخواست به دادگاه اعاده خواهد کرد (ماده ۲۷۶ قانون آیین دادرسی کیفری)
4. پس از صدور قرار جلب به دادرسی توسط بازپرس، پرونده باید فورا به نظر دادستان (یا دادیار اظهار نظر) برسد و دادستان (یا دادیار اظهار نظر) نیز باید ظرف سه روز نسبت به قرار صادره اظهار نظر کند. این اظهار نظر دادستان (یا دادیار اظهار نظر) می تواند موافقت با قرار جلب به دادرسی یا مخالفت با آن باشد. در صورت موافقت، کیفرخواست صادر خواهد شد. در صورت مخالفت، پرونده نزد بازپرس اعاده می شود؛ اگر بازپرس همچنان بر نظر خود پافشاری کند، پرونده جهت حل اختلاف به دادگاه کیفری مربوط ارسال خواهد شد. این را هم باید اضافه کرد که ممکن است دادستان بدون موافقت یا مخالفت با قرار جلب به دادرسی، ابتدائا، تکمیل تحقیقات را از بازپرس بخواهد.

وکیل سرا؛

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

وکیل پرونده های کیفری

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز