نکته هایی در خصوص تنفیذ طلاق خارجی

نکته هایی در خصوص تنفیذ طلاق خارجی

در پرونده های متعددی که به عنوان وکیل دادگستری در موضوع تنفیذ طلاق ایرانیان خارج از کشور (آمریکا، کانادا، استرالیا، آلمان، فنلاند و …) داشته ام  تجاربی حاصل شده که لازم است چند نکته به طور خلاصه و مفید گفته شود:

ماده ۱۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۲: «هرگاه ایرانیان مقیم خارج از کشور، امور و دعاوی خانوادگی خود را در محاکم و مراجع صلاحیت دار محل اقامت خویش مطرح کنند، احکام این محاکم یا مراجع در ایران اجرا نمی‌شود مگر آنکه دادگاه صلاحیت دار ایرانی این احکام را بررسی و حکم تنفیذی صادر کند.

تبصره- ثبت طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور در کنسولگری های جمهوری اسلامی ایران به درخواست کتبی زوجین یا زوج با ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیت دار که با پیشنهاد وزارت امور خارجه و تصویب رئیس قوه قضائیه به کنسولگری ها معرفی می شوند امکان پذیر است. ثبت طلاق رجعی منوط به انقضای عده است.

در طلاق بائن نیز زوجه میتواند طلاق خود را با درخواست کتبی و ارائه گواهی اجرای صیغه طلاق توسط اشخاص صلاحیتدار فوق در کنسولگری ثبت کند. در مواردی که طلاق به درخواست زوج ثبت می‌شود، زوجه  می‌تواند با رعایت این قانون برای مطالبه حقوق خود به دادگاه های ایران مراجعه کند.»

شایان ذکر است که به موجب ماده ۱۶۹ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶، احکام مدنی صادر از دادگاه های خارجی، در صورتی که واجد شرایط زیر باشد در ایران قابل اجراست: «……»

در بند ۸ ماده ی مذکور آمده است: دستور اجرای حکم از مقامات صلاحیتدار کشور صادر کننده حکم صادر شده باشد.

همچنین در ماده ۱۷۳ قانون مذکور مدارکی که باید به دادخواست تنفیذ حکم خارجی پیوست شود: ۱- نسخه ای از رونوشت حکم دادگاه خارجی که صحت مطابقت آن با اصل به وسیله مأمور سیاسی یا کنسولی کشور صادر کننده ی حکم گواهی شده باشد با ترجمه رسمی گواهی شده آن به زبان فارسی. ۲- رونوشت دستور اجرای حکمی که از طرف مرجع صلاحیتدار مربوط صادر شده با ترجمه گواهی شده آن.۳- گواهی نماینده سیاسی یا کنسولی ایران در کشوری که حکم از آنجا صادر شده یا نماینده سیاسی یا کنسولی کشور صادر کننده حکم در ایران راجع به صدور و دستور اجرای حکم از مقامات صلاحیت دار. ۴- گواهی امضاء نماینده سیاسی و کنسولی کشور خارجی مقیم ایران از طرف وزارت امور خارجه.

بنابراین با توجه به آنچه در بالا گفته شد، برای تنفیذ طلاق ایرانیان مقیم خارج از کشور با توجه به ماده ۱۵ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ زوج می بایست ضمن ارائه مدارک و مستندات مربوطه، مبادرت به تقدیم دادخواست تنفیذ طلاق در دادگاه خانواده صالح نماید و در خصوص صلاحیت محلی دادگاه نامبرده نیز مطابق ماده ۱۴ قانون حمایت خانواده عمل خواهد شد.

ماده ۱۴ قانون حمایت خانواده: «هرگاه یکی از زوجین (زن و شوهر) مقیم خارج از کشور باشد، دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران اقامت دارد برای رسیدگی صالح است. اگر زوجین مقیم خارج از کشور باشند ولی یکی از آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه محل سکونت فرد ساکن در ایران صالح به رسیدگی است؛ و اگر هر دو در ایران سکونت داشته باشند، دادگاه محل سکونت موقت زوجه (زن) برای رسیدگی صالح است. هرگاه هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه شهرستان تهران صلاحیت رسیدگی دارد مگر آن که زوجین برای اقامه دعوا در محل دیگری توافق کنند.» بنابراین، اگر هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه خانواده تهران صلاحیت رسیدگی دارد. در حال حاضر، در تهران، شعبه خاصی از دادگاه خانواده برای این موضوع (دادخواست تنفیذ و ثبت طلاق) مشخص شده است (در حال حاضر، یعنی اردیبهشت ۱۳۹۷، شعبه ۲۵۴ دادگاه خانواده یک تهران تنها شعبه ای است که به موضوع تنفیذ طلاق خارجی رسیدگی می کند.)

دادگاه در صورت تنفیذ حکم، با رعایت مواد ۱۷۲ و ۱۷۳ قانون اجرای احکام مدنی، دستور اجرای آن را صادر می‌کند و در صورتی که رای صادره قابل تنفیذ نباشد بر اساس قسمت اخیر ماده ۱۷۴ قانون مذکور با ذکر علل و جهات آن، رد تقاضا را اعلام و رأی صادره پس از ابلاغ به متقاضی یا وکیل ایشان، ظرف مهلت قانونی قابل تجدیدنظر در محاکم استان خواهد بود. مهلت تجدید نظر، در صورتی که وکیل در پرونده حضور داشته باشد، ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ به وکیل خواهد بود.

دادگاه تجدید نظر در صورت نقض رای صادره از دادگاه خانواده و صدور حکم به تنفیذ حکم از دادگاه خارجی، دستور اجرای رای دادگاه خارجی را صادر میکند، اما در صورت تایید حکم قبلی، مبنی بر رد تقاضا، پرونده مختومه خواهد شد.

نکته: در ماده  ۳۶۷ قانون آیین دادرسی مدنی، تنفیذ طلاق جزو موارد و موضوعاتی که قابل فرجام خواهی باشد ذکر نشده و صرفا خود حکم “طلاق” را قابل فرجام خواهی مقرر نموده است و نه دعوای “تنفیذ طلاق”؛ با وجود این، در احکام تنفیذ طلاق که دادگاه خانواده تهران صادر می کند دیده شده است که تنفیذ طلاق را قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر و هم قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور دانسته است.

در صورتی که حکم به تنفیذ رای دادگاه خارجی داده شود، در هر صورت، صدور اجرائیه از طریق دادگاه بدوی خواهد بود که نهایتاً می توان واقعه طلاق را در دفترخانه طلاق به ثبت رساند.

دادگاه خانواده، معمولا، به این نکته هم توجه ویژه می کند که حکم طلاق خارجی در مراکز اسلامی یا مساجدی که احتمالا در آنجا وجود دارند صیغه شرعی طلاق جاری شده باشد و گواهی معتبر کتبی بر این امر موجود باشد. اگر در حکم دادگاه خارجی، احوال شخصیه ایرانیان رعایت نشده وحکم بر مبنای قوانین موضوعه ایران صادر نشده باشد دادگاه ایران، احتمالا، بر مبنای ماده ۶ و ۷ قانون مدنی و ماده ۱۵ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱ حکم بر بطلان دعوای تنفیذ طلاق صادر خواهد کرد، بخصوص اگر طلاق در کشور خارجی به صورت یکطرفه صورت گرفته باشد. در خصوص طلاق توافقی، این مداقه به مراتب خفیف تر است.

وکیلسرا؛

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی

عضو کانون وکلای دادگستری مرکز