شهادت شهود

شهادت شهود (گواهی گواهان)

شهادت به موجب ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی یکی از ادله اثبات دعواست. شرایط شاهد در ماده ۱۳۱۳ قانون مدنی ذکر شده است. این شرایط عبارتند از ۱-  بلوغ  ۲- عقل  ۳- عدالت ۴- ایمان ۵- طهارت مولد

در ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ سه مورد دیگر به آن افزوده شده که عبارت است از:

۶ – عدم وجود انتفاع شخصی برای شاهد یا رفع ضرر از وی

۷- عدم وجود دشمنی دنیوی بین شاهد و طرفین دعوا

۸- عدم اشتغال به تکدی و ولگردی

ماده ۲۳۳ قانون آیین دادرسی مدنی صلاحیت و شرایط شاهد و جرح او را در امور مدنی به قانون آیین دادرسی کیفری ارجاع داده است.

استماع شهادت شهود

هرگاه به شهادت شهود استناد شده باشد و دادگاه آن را در دعوا مؤثر بداند، به موجب رویه ی عملی، قرار استماع شهادت شهود (قرار استماع گواهی گواهان) صادر و اگر شهود در جلسه دادرسی حاضر نباشند جلسه تجدید و به طرف مزبور اخطار می شود که شهود خود را در جلسه ی تعیین شده حاضر کند.

نکاتی در خصوص شهادت:

۱ . اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند (بند ۶ ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی)

2. صلاحیت شاهد و موارد جرح او باید مطابق قانون آیین دادرسی کیفری رعایت شود و هرگاه طرف مقابل برای جرح گواه مهلت بخواهد، یک هفته مهلت داده می شود.
3. در دعاوی مدنی، تعداد شهود و جنسیت آنها در ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است که باید رعایت شود.
4. قبل از استماع گواهی، مسئولیت و مجازات گواهی کذب باید به گواه تفهیم شود. در این خصوص، ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی چنین مقرر داشته است: «هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به سه ماه و یک روز تا دو سال حبس، یا به یک میلیون و پانصد هزار ریال تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

تبصره: مجازات مذکور در این ماده، علاوه بر مجازاتی است که در باب حدود و قصاص و دیات برای شهادت دروغ ذکر گردیده است.»

5. سوگند دادن گواه به لفظ جلاله (خداوند متعال را در نظر گرفته سوگند یاد می کنم جز به راستی چیزی نگویم و تمام حقیقت را بگویم.»
6. از گواهان به صورت جداگانه تحقیق صورت گیرد.
7. برخلاف امور کیفری که بعد از دو بار احضار شاهد، در صورت عدم حضور جلب می شود، در امور مدنی نمی توان شاهد را جلب کرد.
8. تشخیص ارزش گواهی با دادگاه است.

نکته مهم: در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ رابطه خویشاوندی و رابطه خادم و مخدومی از موارد جرح گواه نیست. بنابراین در حال حاضر، شهادت خویشاوندان حتی پدر و مادر، برادر و خواهر و… ایرادی ندارد. البته همچنان که قبلا گفته شد تشخیص ارزش این گواهی (شهادت) با قاضی خواهد بود و اگر قاضی تشخیص دهد که خویشاوندی شهود یا رابطه خادم ومخدومی شهود با کسی که به نفع وی شهادت داده می شود، تأثیر در بیان اظهارات شهود داشته است و او را از مسیر حقیقت منحرف کرده، می تواند شهادت شهود را در اتخاذ تصمیم خود مؤثر نداند.

سوال: شهود باید چند نفر باشند که شهادت آنها برای اثبات دعوا کافی باشد؟

جواب: در دعاوی مالی مثل مطالبه ی طلب و نیز معاملات، شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن لازم است.

تذکر: تعداد شهود در همه ی دعاوی یکسان نیست؛ این موارد در ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی ذکر شده است.

در پایان، ماده ۱۳۱۵ قانون مدنی جهت استحضار آورده می شود: «شهادت باید از روی قطع و یقین باشد نه به طور شک و تردید.»

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی (عضو کانون وکلای دادگستری مرکز)