سوء استفاده از سفید امضا ، خیانت در امانت

سوء استفاده از سفید امضا ، خیانت در امانت

قانون مجازات اسلامی در فصل بیست و چهارم با عنوان خیانت در امانت شامل دو ماده است: ماده ۶۷۳ و ماده ۶۷۴

ماده ۶۷۳ قانون مجازات اسلامی- «هر کس از سفیمهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده است یا به هر طریق به دست آورده سوء استفاده نماید به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.»

نکته۱: واژه ی “سوء استفاده” در ماده ی فوق، بدین معنا است که صرف نوشتن مطلب در ورقه ی سفید امضا یا سفید مهر، جرم نیست بلکه باید مورد استفاده قرار گیرد. مثلا اگر زوجه کاغذی را به صورت سفید امضا به همسرش بدهد تا به وکالت از سوی او معامله ای انجام دهد اما شوهرش در آن، ابراء ذمه ی خود از مهریه را قید کند (یا مثلا بنویسد که تمام مهریه ام را دریافت نمودم)، تا زمانی که از این نوشته استفاده نشود مشمول این ماده نخواهد بود.

نکته ۲: در خصوص ادعای سفید امضا بودن نوشته یا سند، معمولا، موضوع به کارشناس خط ارجاع داده می شود. شهادت شهود نیز ممکن است در راستای اثبات امر مورد لحاظ و استناد قرار گیرد.

نکته ۳: اگر این جرم، خیانت در امانت محسوب شود به استناد ماده ۴۷ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، قابل تعلیق هم نخواهد بود یعنی مرتکب جرم در صورت محکومیت، به زندان می رود.

ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی- «هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار بااجرت یا بی اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»

نکته ۱: امانت ممکن است از طریق قراردادی باشد، یعنی بین دو نفر نوشته ای تنظیم شود و در آن قید شود که آنچه نزد طرف قرارداد تحویل شده، امانت است و باید متعاقبا با درخواست طرف دیگر، مسترد شود. همچنین، امانت می تواند بدون تنظیم قرارداد باشد یعنی کسی اموالی را به دیگری بسپارد و مقرر بوده باشد که این اموال مسترد شود؛ البته در این صورت، اثبات امانی بودن قدری مشکل خواهد بود؛ با شهادت شهود قابل اثبات است.

نکته ۲: چک یا سفته ای که به صورت سفید امضا منتقل می شود را نمی توان مشمول این ماده دانست مگر اینکه شاکی، دلایلی ارائه کند که رابطه ی امانی را اثبات کند. در عرف بازار و تجارت، مرسوم است که برخی افراد، چک را امضا می کنند ولی نوشتن متن آن را به طلبکار یا دارنده واگذار می کنند. گرچه بهتر است چک یا سفته ابتدائا به صورت کامل با یک خودکار واحد نوشته و سررسید آن نیز قید و با همان خودکار امضا شود تا بعدا دچار مشکلاتی از قبیل ادعای سفید امضا و خیانت در امانت و … نشود.

نکته ۳: پول قرض داده شده را نمی توان امانت دانست؛ لذا اطلاق خیانت در امانت در خصوص دین و بدهی صحیح نیست و معمولا در تصور عام چنین اشتباهاتی وجود دارد. در خصوص جهیزیه نیز فقط در صورتی خیانت در امانت ممکن است مصداق داشته باشد که شوهر آن را به عنوان امانت تحویل گرفته باشد.

نکته ۴: کسی که به جرم خیانت در امانت محکوم شود نمی تواند به مدیریت شرکتهای سهامی انتخاب شود. (ماده ۱۱۱ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب ۱۳۴۵)

نکته ۵: عدم استرداد اموال امانی به خاطر مطالبه حق الزحمه نگهداری آن، خیانت در امانت نیست (رأی شماره ۹۸۹ شعبه دوم دیوان عالی کشور) همچنین، امتناع موجر از تحویل اثاثیه به مستأجر به خاطر نپرداختن اجاره بها، خیانت در امانت نیست (رأی شماره ۷۶۸ مورخ ۶/۴/۱۳۱۸ شعبه ۴ دیوان عالی کشور)

نکته ۶: فروختن مال امانی، واجد دو عنوان مجرمانه است (تعدد جرم): خیانت در امانت و انتقال مال غیر. در این صورت، به موجب ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، مجازات جرم اشد در خصوص مرتکب اعمال خواهد شد.

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی (عضو کانون وکلای دادگستری مرکز)