تأمین خواسته

تأمین خواسته

تأمین خواسته یعنی توقیف مال به منظور دسترسی بعدی. به عبارت دیگر، خواهان می خواهد بعدا با این مشکل مواجه نشود که با اعسار خوانده مواجه گردد و با این کار، امکان نقل و انتقال و یا مخفی کردن مال را توسط خوانده از بین می برد.

سوال: چه اموالی را می شود توقیف کرد؟ جواب: هر مالی را می شود توقیف کرد اعم از منقول و غیر منقول و به طور کلی، مال توقیف شده در دو دسته زیر قرار می گیرد. ۱- گاهی عین معین، موضوع توقیف قرار می گیرد مثلا اگر اصل دعوا نسبت به اتومبیل خاصی باشد، قرار توقیف نسبت به همان اتومبیل مشخص صادر می شود. ۲- گاهی مال کلی است مثلا اگر دردعوایی خواهان طلب پانصد میلیون تومانی خود را مطرح کند، در این صورت، قرار توقیف اموال صادر می شود تا اموال بلامعارض خوانده به اندازه طلب او توقیف شود.

به موجب ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، در سه زمان مختلف امکان طرح چنین درخواستی وجود دارد:

۱- قبل از طرح دعوای اصلی: اگر درخواست تأمین خواسته پیش از تقدیم دادخواست دعوی اصلی مطرح شود و دادگاه قرار تأمین خواسته صادر کند در این صورت، خواهان، از تاریخ صدور قرار ده روز مهلت دارد که دعوای اصلی خود را مطرح کند و اگر ظرف مدت تعیین شده، خواهان، طرح دعوا نکند، خوانده می تواند الغای این قرار را از دادگاه بخواهد و دادگاه موظف است بلافاصله آن را ملغی نماید. ولی اگر خوانده تقاضای الغای قرار را ننماید، قرار به همین حالت باقی می ماند.

۲- ضمن دادخواست اصلی: در این حالت، خواهان در همان برگ دادخواست اصلی، درخواست تأمین خواسته را نیز اضافه می کند. مثلا: مطالبه پانصد میلیون ریال و تأمین خواسته

۳- در جریان رسیدگی: تا قبل از صدور حکم در مرحله بدوی، خواهان می تواند درخواست تأمین خواسته نماید و اگر بعد از صدور حکم، تجدیدنظرخواهی شود، در مرحله تجدیدنظرخواهی نیز می تواند درخواست تأمین خواسته کند، که در این صورت،می تواند به موجب لایحه درخواست شود.

نکته: در ماده ۱۱ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ از نوعی تأمین سخن به میان آمده است تحت عنوان «تأمین محکوم به» که با تأمین خواسته ای که در بالا بیان شد متفاوت است و در قالب تصمیم و دستور اداری خواهد بود و نه در قالب قرار تأمین خواسته.

چند نکته دیگر:

۱- برای رسیدگی به درخواست تأمین خواسته نیازی به تعیین وقت رسیدگی وجود ندارد. اگر شرایط مهیا باشد، بلافاصله قرار تأمین خواسته صادر خواهد شد، البته ممکن است قاضی درخواست تأمین خواسته را رد کند. همچنین، دادگاه در غیر از مواردی که مستند دعوای خواهان، سند رسمی یا چک و سفته ی واخواست شده باشد، دستور تودیع خسارت احتمالی میدهد و صدور قرار تأمین خواسته را مشروط به تودیع خسارت احتمالی میکند ( توضیح: چک ظرف ۱۵ روز از سرسید باید برگشت خورده باشد. سفته هم باید ظرف ده روز از سررسید، واخواست شده باشد تا مشمول تودیع خسارت احتمالی نشوند.) برای مثال، چون عقدنامه، سند رسمی است، اگر زن بخواهد مهریه اش را مطالبه کند و درخواست تأمین خواسته (توقیف اموال همسرش را) بدهد، نیازی به تودیع خسارت احتمالی نیست. مطالبه ی وجه چکی که ظرف ۱۵ روز از سررسید برگشت خورده است، یا سفته ای که ظرف ده روز از سرسید، واخواست شده نیز همینگونه است. در سایر موارد، برای تأمین خواسته، معمولا باید خسارت احتمالی به صندوق دادگستری تودیع شود.شرایط صدور قرار تأمین خواسته در ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است.

۲- میزان خسارت احتمالی به تشخیص دادگاه است. زمانی که خواسته، مطالبه ی وجه نقد بوده و دادخواست صحیحا مطرح شده و دلایل و مدارک نیز قوی باشد، معمولا بین ۱۰ الی ۱۵ درصد مبلغ خواسته تعیین می شود اما در مواقعی هم می تواند بسیار بیش از این درصد ذکر شده باشد ( حتی تا صد در صد مبلغ خواسته). مثلا وقتی که مستندات و دلایل خواهان ضعیف باشد.

۳- در ماده ۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ نیز درخواست تأمین خواسته ذکر شده است: «شاکی می تواند تأمین ضرر و زیان خود را از دادگاه تقاضا کند. در صورتی که تقاضای شاکی مبتنی بر دلایل قابل قبول باشد، دادگاه قرار تأمین خواسته صادر می نماید.» لازم به یادآوری است که در خصوص این ماده  نیز تودیع خسارت احتمالی وجود نخواهد داشت و مرجع قضایی (دادسرا یا دادگاه) به محض درخواست شاکی، موظف به صدور قرار تأمین خواسته خواهد بود.

مصطفی محمدی: وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی (عضو کانون وکلای دادگستری مرکز)